Tilshunoslik fanidan yakuniy test savollari

Sema (yun. sema — belgi) — mazmun, maʼno jihatining eng kichik birligi, semema (leksik maʼno)ning tarkibiy qismi.

132. Sintagmatik munosabat qanday munosabat?

Til birliklarining chiziqsimon, ketma-ketlik aloqasi sintagmatik
munosabat deyiladi. Aslida sintagmatik munosabat ham lisonda imkoniyat
sifatida yashaydi. Masalan, [kitob] leksemasining qanday so‘zlarni biriktira
olish va qanday so‘zlarga birika olish (valentlik) imkoniyati uning lisoniy
mohiyatida mavjud.

133. Paradigmatik munosabat qanday munosabat?

Paradigmatik munosabatlar bir so‘z turkumiga mansub va ma’no jihatidan birmuncha umumiylikka ega bo‘lgan so‘zlar orasida vujudga keladi. Bunday so‘zlar majmuasiga kiruvchi birliklar gap tarkibida bir xil pozitsiyalarda bir-birlarining o‘rnida ishlatilishlari mumkin. Sintagmatik munosabatlar yordamida birliklar o‘zaro bog‘lanadilar va nutqiy tuzilma hosil qilish uchun o‘zaro birikadilar.

134. Inson olamni bilish jarayonida olam unsurlarini ongida aks ettiradi va bu unsurlar nimalar bilan ifodalanadi?

Bilish insonning mohiyati.
135. Izomorfizm nima?
Izomorfizm (lotincha izoma, – o‘xshash, morfo-shakl) tilning turli sathlari birliklarining ichki tuzilishi o‘rtasidagi o‘xshashlikni bildiradi.

136. Tilning eng kichik (minimal) ma`nosiz birligi nima?

Fonema

137. Tilning eng kichik maʼno birligi nima?

Marfema

138. Leksema va soʼzlarning nutq jarayonida erkin birikuvidan tashkil topadigan birligi…

So‘z birikmasi
139. Qanday munosabatda til birliklarining oʼzaro semantik-sintaktik munosabatga kirishishi va gorizontal yoʼnalishda birikmalar hosil qilishi tushuniladi?
Sintagmatik munosabatda esa til birliklarining o‘zaro semantik-sintaktik munosabatga kirishishi va gorizontal planda birikmalar hosil qilishi tushuniladi: kitobning qadri, kitobni o‘qish kabi.

140. Til kishilar oʼrtasida qanday vazifani bajaradi?

Aloqa

141. Kichik sintaksis tarkibiga nimalar kiradi?

142. Mа’nо vа grаmmаtik jihаtdаn о’zаrо bоg’lаngаn ikki vа undаn оrtiq mustаqil sо’zlаr … dеyilаdi.

143. So’z birikmasi va so’zlarning anglatgan ma’nosiga ko’ra o’xshash tomoni qaysi?

144. Til vazifasi nuqtai nazaridan nimani bajaradi?