Tilshunoslik fanidan yakuniy test savollari

Tilshunoslik fanidan yakuniy test savollari
(4-kurs uchun)

1. 
   Sinonimlar lug’atini ilk bor kimlar tuzgan?
   
2. 
   Morfologiyaning 3 bo’limdan tashkil topishini kim isbotlab bergan?
   
3. 
   Qaysi xalq so’z turkumlarini ot, feʼl, old ko’makchi va yuklamaga ajratgan?
   
4. 
   Yaski qaysi xalq tilshunosi?
   
5. 
   Qadimgi Xitoyning mashhur tilshunosi kim?
   
6. 
   “Ishlangan”, “Mukammal” degan maʼnolarni anglatadigan so’z?
   
7. 
   “O’xshashlik”, “Mutanosiblik” maʼnolarini anglatadigan so’z?
   
8. 
   “Elementlar va murakkab belgilar haqida” asarining muallifi kim?
   
9. 
   “Grammatika sanʼati haqida taʼlimot” asarining muallifi kim?
   
10. 
    Yunon tili sintaksisini kim yaratgan?
    
11. 
    Eramizdan oldingi 722-481-yillar orasidagi voqealarni aks ettiruvchi asar?
    
12. 
    Kim birinchilardan bo’lib otlarning rodlarini, feʼl zamonlari va gap turlarini farqlagan?
    
13. 
    “Ashtad’xyan” asarining muallifi kim?
    
14. 
    “Har bir nom o’zi anglatayotgan narsa, predmet bilan ajralmas aloqada bog’lanishda bo’lib, nomlarda predmetlarning mohiyati namoyon bo’ladi”. Ushbu fikrlar muallifi kim?
    
15. 
    “Narsa, predmet nomlari tabiat tomonidan berilgan emas” degan g’oyani ilgari surgan olim kim?
    
16. 
    “Kratil” asari muallifi kim?
    
17. 
    “Ritorika” asari muallifi kim?
    
18. 
    “Analogiya haqida” nomli grammatik asar muallifi kim?
    
19. 
    O’rta asrlarda Xitoy tilshunosligining asosiy yo’nalishi nima bo’lgan?
    
20. 
    Hindistonga bag’ishlangan “Hindiston” asarining muallifi kim?
    
21. 
    Kim vedalar tilini izohlab, tushuntirib beruvchi asar yaratadi va bunda o’zigacha bo’lgan tadqiqotchilar ishlarini umumlashtiradi?
    
22. 
    Quyidagi asarlarning qaysi biri Verriy Flakk qalamiga mansub?
    
23. 
    Xitoy tilining meʼyoriy va tarixiy fonetikasi, dialektologiyasini kim ishlab chiqqan?
    
24. 
    Quyidagi asarlardan qaysi biri Pristian qalamiga mansub?
    
25. 
    Qaysi xalq tilshunosligida qurol kelishi bor?
    
26. 
    O’rta asrlarda Xitoy tilshunosligining asosiy yo’nalishi qaysi tilshunoslik bo’limi hisoblangan?
    
27. 
    Qaysi olim fonetik yozuv loyihasini tuzgan?
    
28. 
    Quyidagi asarlarning qaysi biri Varron qalamiga mansub?
    
29. 
    Kim klassik sanskritning eng mashhur grammatikasini yaratdi?
    
30. 
    Panini grammatikasi nechta sheʼriy usulda yozilgan?
    
31. 
    Realizm ta’limotiga ko’ra faqat umumiy tushunchalargina real mavjud ekanligini qaysi olim aytib o’tgan?
    
32. 
    VII-VIII asr arab tilshunosligining dastlabki markazlari qaysi shaharlar hisoblangan?
    
33. 
    Birinchi arab tili lug’atini kim yaratgan?
    
34. 
    “Kitobul-ayn” kitobi kimga tegishli?
    
35. 
    “Kitobul avomil” asari muallifi kim?
    
36. 
    “Boshqaruvchilar kitobi” nomli asar to’g’ri ko’rsatilgan qatorni toping?
    
37. 
    “Muallif ushbu asarda o’zigacha bo’lgan barcha tadqiqotchilarning ta’limotlarini, fikrlarini, qarashlarini umumlashtirdi”. Ushbu jumlada Sibavayxiyning qaysi asari haqida so’z yuritilgan?
    
38. 
    “To’lqinlar toshqini” nomli lug’at muallifi kim?
    
39. 
    Misrlik ibn Mansur tuzgan lug’at qanday nomlanadi?
    
40. 
    Feruzobodiy tuzgan lug’at qanday nomlanadi?
    
41. 
    “Ular tovush va harfni, yunonlardan farqli, qati’yan farqlaganlar” ushbu jumlada qaysi xalq tilshunoslari haqida so’z yuritilgan?
    
42. 
    Arab tilshunosligida otli gapning egasi qanday nomlangan?
    
43. 
    Arab tilshunosligida otli gapning kesimi qanday nomlangan?
    
44. 
    “1312-yilda arab tilida yozilgan bo’lib, kirish, lug’at va grammatika bo’limlaridan tashkil topgan” ushbu jumlada qaysi asar haqida so’z yuritilgan?
    
45. 
    “Faqat insongina bilimga intiladi” ushbu jumla kimga tegishli?
    
46. 
    “Faqat insongina bilimga intiladi” ushbu jumla qaysi asarda aytib o’tilgan?
    
47. 
    “Xronologiya”, “Hindiston”, “Geodeziya” asarlari muallifi kim?
    
48. 
    Beruniyning qaysi asarida dorivor moddalar nomi arab alifbosi tartibida joylashtirilgan?
    
49. 
    Maxmud Zamaxshariyning arab tili grammatikasiga doir bo’lgan asari to’g’ri ko’rsatilgan qatorni toping?
    
50. 
    Qadimgi yahudiy tili grammatikasini yaratib unda birinchi bo’lib “affiks” terminini qo’llagan olim?
    
51. 
    “Barcha tillar va shevalarning qiyosiy lug’ati” asari muallifi kim?
    
52. 
    “Ushbu lug’at 307 tilga oid leksik va grammatik ma’lumotlarni berishi bilan ajralib turadi” ushbu jumlada qaysi asar haqida so’z yuritilgan?
    
53. 
    Kim tillarning morfologiyasini qiyoslash asosida qarindoshligini isbotlashga harakat qilgan “Hind-Yevropa tillar oilasi” atamasini tilshunoslikka olib kirgan?
    
54. 
    Slavyan tillari mustaqil tarmoq ekanligini isbotlagan olim kim?
    
55. 
    “Bizning tilimiz, bizning tariximizdir. Xalqlar haqida suyaklar, qurollar va mozorlarga qaraganda jonliroq bo’lgan guvoh bor. Bu–ularning tilidir. Til inson ruhining guvohidir” bu misralar qaysi asardan olingan?
    
56. 
    Umumiy tilshunoslikning nazariy asoschisi sanaluvchi olim?
    
57. 
    “Tildan boshqa aloqa vositasi mavjud” ushbu fikr kimga tegishli?
    
58. 
    Fridrix Shlegel (1772-1829) tomonidan yaratilgan asar qaysi javobda to`g`ri berilgan?
    
59. 
    Rossiyada qiyosiy-tarixiy tadqiqotlar, slavyan tillari oilasiga mansub tillarni o`rganish, ayni tillarni qiyosiy-tarixiy metod asosida tadqiq qilish, ularni davrlashtirish kabilar kimning nomi bilan bog`liq?
    
60. 
    Qiyosiy-tarixiy tilshunoslikka asos solgan olimlar nomi qaysi javobda to`g`ri berilgan?
    
61. 
    Frans Bopp qaysi asarida ayrim grammatik formalarning taraqqiyotini va ularning dastlabki manbalarini aniqlash mumkin, degan fikrni ilgari surgan?
    
62. 
    Ya. Grimm isbotlab, asoslab bergan qonun …
    
63. 
    V. fon Gumboldt ilmiy tamoyilga qanday yangi til sinfini kiritdi?
    
64. 
    R. Raskning tadqiqot obyekti?
    
65. 
    XVIII asrda tilshunos olimlar qanday masalalar bilan shug‘ullanganlar?
    
66. 
    Olimlarning qaysi biri qiyosiy-tarixiy metodning birinchi bosqichiga mansub?
    
67. 
    Qaysi til komparativistika vakillarining fikricha Yevropa tillarining 70% ni bobo tili hisoblanadi?
    
68. 
    Hind-Yevropa tillarini qiyosiy-tarixiy jihatdan o’rganish necha davrni o’z ichiga oladi?
    
69. 
    Umumiy –nazariy tilshunoslikka asos solgan olim kim?
    
70. 
    V. fon Gumboldtning til haqidagi nazariy falsafiy qarashlari qaysi asarida bayon qilingan?
    
71. 
    Frans Bopp qaysi tillarining qiyosiy grammatikasini yaratdi?
    
72. 
    Frans Bopp qanday nazariyani yaratdi?
    
73. 
    R. Rask tillarni qaysi jihatdan qiyosladi?
    
74. 
    Rasmus Rask qaysi tillarni tadqiq qilgan?
    
75. 
    Quyidagi parcha qaysi asardan olingan?“Bizning tilimiz bizning tariximizdir. Xalqlar haqida suyaklar, qurollar va mozorlarga qaraganda jonliroq bo‘lgan guvoh bor. Bu – ularning tilidir. Til – inson ruhining guvohidir”
    
76. 
    “Sanskrit tilining tuslanish sistemasi va uni grek, lotin, fors va german tillaridagi tuslanish sistemasiga qiyoslash” (1816), “Sanskrit, zend, arman, grek, lotin, eski slavyan, got va nemis tillarining qiyosiy grammatikasi” asarlari muallifi kim?
    
77. 
    Fanga Hind-Yevropa tillari atamasini olib kirgan olim kim?
    
78. 
    “Island tili bo‘yicha qo‘llanma” (1811), “Island tilining kelib chiqishi” (1818), “Frakiy tili haqida” (1822) asarlari muallifi kim?
    
79. 
    “Nemis grammatikasi”, “Nemis tili tarixi” asarlari muallifi kim?
    
80. 
    “Slavyan tili haqida mulohazalar”, “Rus grammatikasi”, “Rumyansev muzeyidagi rus va slavyan qo‘lyozmalarining tasviri”, “Cherkov slavyan tili lug‘ati” asarlari muallifi kim?
    
81. 
    Til insonlarning psixologik faoliyati hodisasi, individual psixologik akt deb hisoblovchi til tabiati haqidagi asosiy qarashlardan biri:
    
82. 
    Tilshunoslikda naturalizm oqimining asoschisi –
    
    1. 
       Shleyxer tilshunoslikka qaysi terminlarni kiritdi?
       
83. 
    Kim birinchi bo‘lib rus tili grammatikasini yaratdi?
    
84. 
    Naturalizm tilga qanday hodisa sifatida qaradi?
    
85. 
    Naturalizm oqimining mashhur vakili kim?
    
86. 
    Psixologizm tilga qanday hodisa sifatida qaradi?
    
87. 
    Psixologizm oqimining mashhur namoyandasi kim?
    
88. 
    XIX asrning o`rtalarida Yevropa tilshunosligida qaysi oqim paydo bo`ldi?
    
89. 
    A.Shleyxerning eng mashhur asari qaysi javobda ko`rsatilgan?
    
90. 
    A.Shleyxer tilni qanday organizmlar kategoriyasiga kiritadi?
    
91. 
    A.Shleyxer til hayotida nechta davrni ajratadi?
    
92. 
    “Yosh grammatikachilar” vakillari kimlar?
    
93. 
    Moskva lingvistik maktabi rahbari kim?
    
94. 
    Qozon lingvistik maktabi rahbari kim?
    
95. 
    Peterburg lingvistik maktabi rahbari kim?
    
96. 
    F.Fortunatov rus tilshunosligida qo`llanib kelgan etimologiya terminini qaysi termin bilan almashtirdi?
    
97. 
    1870-yilda Leypsigda Boduen de Kurtenening qaysi mashhur asari bosmadan chiqadi?
    
98. 
    Akademik A.A. Shaxmatovning ilmiy faoliyati Peterburgda qaysi sohaning rivojlanishi uchun katta ta`sir ko`rsatdi?
    
99. 
    A.Shaxmatovning 1925-yilda e`lon qilgan mashhur asari nomi?
    
100. 
     A.Shaxmatovning fikricha tilni o’rganish qaysi sohaga asoslanib olib borilishi kerak?
     
101. 
     Bobo til - …?
     
102. 
     “Psixologizm” qanday yo`nalish?
     
103. 
     “Naturalizm” qanday yo`nalish?
     
104. 
     Kopengagen strukturalizmi yana qanday nom bilan ataladi?
     
105. 
     Amerika strukturalizm maktabi asoschisi kim?
     
106. 
     Ferdinand de Sossyur belgilar borasidagi fanni qanday nomlashni taklif qilgan?
     
107. 
     Til va nutq muammosi haqida qaysi olim mukammal fikr yuritgan?
     
108. 
     Kopengagen strukturalizmi qachon va qayerda tashkil topgan?
     
109. 
     Kopengagen strukturalizmi maktabi vakillari to’g’ri ko’rsatilgan javob qaysi?
     
110. 
     F. de Sossyur fikri bo‘yicha, til va nutq orasidagi asosiy farqlar quyidagilar:
     
111. 
     F. dе Sossyur tilda nеchta aspеktni farqlaydi?
     
112. 
     “Til material emas, balki formadir” degan fikr qaysi olimga tegishli?
     
113. 
     Soʼzlashuv vositalarining qaysi biri – alohida shaxsga, individga bogʼliq?
     
114. 
     Nuqtalar oʼrniga kerakli soʼzni qoʼyib jumlani yakunlang: Tilshunoslik fanining haqiqiy obyekti - ...
     
115. 
     “Til oʼrganishda diaxronik metodlarga qaraganda sinxronik tavsif metodlari afzalroqdir”. Ushbu xususiyat qaysi yoʼnalishga tegishli?
     
116. 
     Ferdinand de Sossyur taʼlimotining zaif tomoni nimada?
     
117. 
     Ferdinand de Sossyur tilshunoslikni nechta turga ajratadi va ular qaysilar?
     
118. 
     Differensiatsiya nima?
     
119. 
     Turli tillar sistemalarini tasniflash uchun me’zon vazifasini o’tovchi sistema qanday nomlanadi?
     
120. 
     Narsa nomi bilan narsa o’rtasida bog’lanish bor degan fikr tarafdorlari kimlar?
     
121. 
     Til qanday hodisa?
     
122. 
     Narsa nomi bilan narsa o’rtasida bog’lanish yo’q degan fikr tarafdorlari kimlar?
     
123. 
     Makrolingvistika nimani o’rganadi?
     
124. 
     Tilning qaysi bir vazifasi lingvistik adabiyotlarda gnoseologik vazifa deb ham ataladi?
     
125. 
     O’rganish sohasi nuqtai nazaridan tilshunoslik qanday guruhlarga bo’linadi?
     
126. 
     Strukturalizm nima?
     
127. 
     Praga strukturalizmi yana qanday nom bilan ataladi?
     
128. 
     Amerika strukturalizmi yana qanday nom bilan ataladi?
     
129. 
     Til birliklarining nutqqacha bo’lgan faoliyati bu - ...
     
130. 
     Iyerarxik munosabat nima?
     
131. 
     Sеma nima?
     
132. 
     Sintagmatik munosabat qanday munosabat?
     
133. 
     Paradigmatik munosabat qanday munosabat?
     
134. 
     Inson olamni bilish jarayonida olam unsurlarini ongida aks ettiradi va bu unsurlar nimalar bilan ifodalanadi?
     
135. 
     Izomorfizm nima?
     
136. 
     Tilning eng kichik (minimal) ma`nosiz birligi nima?
     
137. 
     Tilning eng kichik maʼno birligi nima?
     
138. 
     Leksema va soʼzlarning nutq jarayonida erkin birikuvidan tashkil topadigan birligi…
     
139. 
     Qanday munosabatda til birliklarining oʼzaro semantik-sintaktik munosabatga kirishishi va gorizontal yoʼnalishda birikmalar hosil qilishi tushuniladi?
     
140. 
     Til kishilar oʼrtasida qanday vazifani bajaradi?
     
141. 
     Kichik sintaksis tarkibiga nimalar kiradi?
     
142. 
     Mа’nо vа grаmmаtik jihаtdаn о’zаrо bоg’lаngаn ikki vа undаn оrtiq mustаqil sо’zlаr … dеyilаdi.
     
143. 
     So’z birikmasi va so’zlarning anglatgan ma’nosiga ko’ra o’xshash tomoni qaysi?
     
144. 
     Til vazifasi nuqtai nazaridan nimani bajaradi?
     
145. 
     Til tuzilishi, tashkil topishi nuqtai nazaridan qanday vazifani bajaradi?
     
146. 
     Til informatsiya nazariyasi nuqtai nazaridan qanday vazifani bajaradi?
     
147. 
     Material sistema tushunchasiga aloqador javobni toping.
     
148. 
     Ideal sistema tushunchasiga aloqador javobni toping.
     
149. 
     Tilning asosiy birliklarini toping.
     
150. 
     Tilning konstruktiv birliklarini toping.
     
151. 
     Paradigmatik munosabatga to’g’ri keltirilgan misollar qatorini toping.
     
152. 
     Sintagmatik munosabatga to’g’ri keltirilgan misollar qatorini toping.
     
153. 
     Sotsiologiya va lingvistika fanlarining zaruriy va mantiqiy bog’liqligidan hosil bo’ladigan bo’limni nomini toping
     
154. 
     …….. ijtimoiy faktorlarning tilga qanday ta’sir qilishi, til sistemasida qanday namoyon bo’lishi, qanday shaklda aks etishi o’rganiladi.
     
155. 
     Differensiatsiya nima?
     
156. 
     Integratsiya nima?
     
157. 
     Barcha tillarga xos bo’lgan universal holdagi tartib va qoidalarni belgilab beruvchi qonuniyatlar ………. deyiladi.
     
158. 
     Ayrim tillargagina xos bo’lgan hodisalarni izohlovchi qonuniyatlar ……….
     
159. 
     Turkiy tillarga xos singarmonizm hodisasi qanday qonuniyatga ko’ra o’rganiladi?
     
160. 
     Til oʻz lugʻat boyligini qaysi manbalar asosida boyitib boradi?
     
161. 
     Bilingvizm qanday hodisa?
     
162. 
     Qaysi shevada tojik-oʻzbek ikki tilligi mavjud?
     
163. 
     Tillarning bir-biriga oʻzaro taʼsiri qanday hodisalarga sabab boʻladi?
     
164. 
     Tillarning hamkorligi qanday yuz beradi?
     
165. 
     Sotsiolingvistika nima?
     
166. 
     Shevalarning soni ko’payishi va ular asosida yangi tillarning vujudga kelishi tilshunoslikda nima deb ataladi?
     
167. 
     Turli shevalarning umumiy qoidalarga bo’ysungan holda, ma’lum abadiy tilga birlashtirilishi nima deb ataladi?
     
168. 
     Tillar qaysi jihatdan tasniflanganda birinchi navbatda til xaritasi yaratiladi ?
     
169. 
     Kompyuter lingvistikasi nima?
     
170. 
     Verbal vositalarga nimalarni kiritish mumkin ?
     
171. 
     Noverbal vositalarga nimalarni kiritish mumkin ?
     
172. 
     Flektiv tillar qanday tillar turkumiga kiradi?
     
173. 
     Flektiv tillarga qaysi tillar kiradi ?
     
174. 
     Neyrolingvistika nima ?
     
175. 
     Akkumulyativ soʻzining maʼnosi ?
     
176. 
     Qaysi atama grekcha "etnos" xalq, qabila soʻzlaridan olingan?
     
177. 
     Analizator soʻzining maʼnosi?
     
178. 
     Tilning eng katta birligi nima?
     
179. 
     Kelgindilar tilining mahalliy tilga ta’siri qaysi terminlar tushuntiradi?
     
180. 
     Agarda bir til boshqa tilga tazyiq o’tkazib, uning ichki strukturasiga o’rnashishi nima deyiladi?
     
181. 
     Etnolingvistikaning mustaqil lingvistik yo’nalish sifatida shakllanishida kimning xizmatlari beqiyos?
     
182. 
     Kommunikativ tilshunoslik o’z ichiga qaysi sohalarni oladi?
     
183. 
     Metodning dastlab qanday ko’rinishlari mavjud bo’ladi?
     
184. 
     Lisoniy birliklarning shakli va mazmuni o’rtasidagi bog’lanish qanday bog’lanish deyiladi?
     
185. 
     Tilning diaxron metodi tilimizda qanday metod ko’rinishida o’rganiladi?
     
186. 
     Diaxron tadqiqot metodiga qaysi metodlar kiradi?
     
187. 
     Tavsifiy metodning maqsadi nimadan iborat?
     
188. 
     Komparativistika qaysi tilshunoslikning yaratilishiga xizmat qildi?
     
189. 
     Qiyosiy-tarixiy metodning asoschilari kimlar?
     
190. 
     Chog’ishtirish metodining maqsadi nimadan iborat?
     
191. 
     Tipologik metodning maqsadi nimadan iborat?
     
192. 
     Sinxron tadqiqot metodi qanday metod?
     
193. 
     Distributiv tahlil metodining maqsadi nimadaniborat?
     
194. 
     Distributsiya nima?
     
195. 
     Statistik tahlil metodining vazifasi nimadan iborat?
     
196. 
     Bevosita tashkil etuvchilarga ajratib tahlil qilish metodining vazifasi nimadan iborat?
     
197. 
     Transformatsion tahlil metodining vazifasi nimadan iborat?
     
198. 
     Komponent tahlil metodining vazifasi nimadan iborat?
     
199. 
     Valentlik tahlil metodining vazifasi nimadan iborat?
     
200. 
     Metodika nima?
     
201. 
     Metodologiya nima?
     
202. 
     Avtomatik tahlil metodining vazifasi nimadan iborat?
     
203. 
     Eksperimental-fonetik metod qanday usullar bilan ish olib boradi?
     
204. 
     Statistik tahlil metodi qanday metod hisoblanadi va vazifasini tushuntiring.