Tilshunoslik asoslari



Download 1,09 Mb.
bet73/105
Sana05.01.2022
Hajmi1,09 Mb.
#318842
1   ...   69   70   71   72   73   74   75   76   ...   105
Bog'liq
TILSHUNOSLIK ASOSLARI

3. Slavyan tillari guruhi

Slavyan tillariga kiruvchi tillar uch kichik guruhga bo‘linadi: sharqiy, janubiy, g‘arbiy guruhlar.


A. Sharqiy guruh:

1) rus tili – lahjalari: shimoliy rus va janubiy rus. Rus tilining har ikki lahjasi, asosan, «a» va «o» tovushlarining talaffuz qilinishi bilan farqlanadi. Xususan, shimoliy rus lahjasi «o»lovchi (gapirganda urg‘usiz «o» bilan «a»ni ajratib aniq talaffuz qilish), janubiy rus lahjasi «a»lovchi (talaffuzda «o» tovushi o‘rnida «a» tovushining qo‘llanishi) sifatida farqlanadi. Yozuvi slavyan yozuvi bo‘lib, uning «qachon paydo bo‘lganligi haqida aniq bir fikr hozircha yo‘q. Slavyan alfaviti haqidagi dastlabki ma’lumotlar IX asrning ikkinchi yarmiga oiddir. Haqiqiy slavyan alfavitining paydo bo‘lishini aka-uka Kirill (asl nomi Konstantin Filosof) va Mefodiylar nomi bilan bog‘laydilar. Bunda, ayniqsa, Kirillning roli katta bo‘lib, u 863-yilda tartiblashtirilgan ilk slavyan alfavitini ishlab chiqadi. Bizgacha yetib kelgan eng qadimgi slavyan yozuvidagi yozma yodgorliklar X-asrlardan keyingi davrlarga oid bo‘lib, ular qadimgi slavyan yozuvining ikki ko‘rinishida, ya’ni kirillitsa (Kirillning nomi bilan bog‘liq atama) va glagolitsa (eski slavyan tilidagi glagol «so‘z» so‘zidan olingan)da bitilgan. Harflarning shakliga ko‘ra glagolitsa va kirillitsa bir-biridan keskin farq qilgan. Kirillitsadagi harflarning shakli sodda, aniq va yozish uchun qulay bo‘lgan. Glagolitsadagi harflarning shakli aksincha, behad murakkab va jimjimador bo‘lib, allaqanday, jingalak, halqasimon va shu kabi qiyin shakllarni eslatgan»20. Shu bois, kirillia taxminan XII asrlardayoq glagolitsani siqib chiqardi;

2) ukrain tili – 1917-yilga qadar malorusskiy (kichik rus) yoki malorossiyskiy (kichik Rusiya) nomi bilan atalgan, uchta asosiy lahjasi mavjud: shimoliy, janubiy-sharqiy, janubiy-g‘arbiy; adabiy til sifatida XIV asrdan e’tiborat shakllana boshlagan. Hozirgi ukrain adabiy tilining shakllanishi XVIII asr oxirlariga borib taqaladi. Uning asosi Podnepr lahjasidan olingan; yozuviga kirillitsa asos qilib olingan;

3) belorus tili – yozuvi XIV asrdan e’tiboran kirillitsaga asoslangan bo‘lib, shimoliy-sharqiy hamda janubiy-g‘arbiy lahjalardan iboratdir. Belorus adabiy tili o‘rta belorus shevasiga asoslangan.



Download 1,09 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   69   70   71   72   73   74   75   76   ...   105




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish