Тилини ривожлантириш департаменти ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги



Download 8,89 Mb.
Pdf ko'rish
bet233/398
Sana02.06.2023
Hajmi8,89 Mb.
#948061
1   ...   229   230   231   232   233   234   235   236   ...   398
qozon-tovoq, tog‘-tosh
kabi. 
Jamlik ma’nosi faqat so‘zning semantikasi orqali emas, ko‘plik forma bilan ham ifodalanishi 
mumkin. Bundan tashqari, jamlash uchun miqdor noaniq bo‘lishi shart emas. Noaniq miqdorni jam holda 
tasavvur qilish mumkin bo‘lganidek, aniq miqdorni ham to‘da, bir butun xolda tasavvur etish mumkin. 
Jamlik kategoryasining tub mohiyati miqdorning aniq-noaniqligi, ko‘p-ozligi, qaysi usul bilan 
ifodalanishida emas, balki bir butun, yaxlit holda o‘qilishi tasavvur etilishiga bog‘liqdir. Masalan: shim, 
tarozi, tipidagi otlarning ichki ko‘pligi o‘zbek tilida ifodalanmaydi. Shuning uchun predmetlarning 
nomini bildiruvchi otlar ichki ko‘pligi yo‘q otlardan formal jihatdan farqlanmaydi. Ba’zi tillarda, 
masalan, rus tilida ichki ko‘plikni ifodalovchi forma mavjud (брюки, весы). Shu sababli bunday otlarni 
ba’zi rus tilshunoslari predmetdagi jamlik obyektlariga (fikran jamlanganligi) tufayli “tom ma’noda 


Alisher Navoiy nomidagi Toshkent 
davlat o‘zbek tili va adabiyoti 
universiteti 
“O‘ZBEK MILLIY VA TA’LIMIY 
KORPUSLARINI YARATISHNING NAZARIY 
HAMDA AMALIY MASALALARI”
Xalqaro ilmiy-amaliy konferensiya
Vol. 1
№. 01 (2021) 
195 
jamlik otlari” deb ataydi [Виноградова, 1954: 24]. Jamlik kategoryasi konkretlik, abstraktlik, moddiylik 
va ayniqsa birlik va ko‘plik kategoryalari bilan zich bog‘langandir. 
Jamlik mantiqan bir tomondan birlik bo‘lsa, boshqa tomondan ko‘plikdir [Поспелов, 1952: 69-70].
Jamlik otlariga bog‘langan so‘zlarning dam birlik, dam ko‘plik sonda kelishi ham jamlikni ikki tomonga 
bog‘liqligidan darak beradi. A.A.Potebnya “ Jamlik birlik deb o‘qilgan yaxlit ko‘plikdir” deb 
takidlaganda, jamlikni ko‘plik bilan birlikka bo‘lgan xuddi ana shu xususiyatni nazarda tutgan edi 
[Потебня, 1968. том III
]. 
O‘zbek tili va umuman turkiy tillarda jamlik va ko‘plik bir-biriga o‘ta yaqindir. Bu ikki 
kategoryaning bir-biriga zich aloqadorligini ko‘plik formasining jamlik ma’nosida ham ishlatilishi 
ba’zida jamlikni ifodalovchi ko‘plik formasiga sinonim bo‘lib kelishi, jamlik otiga bog‘langan so‘zning 
(odatda kesimning) ba’zida ko‘plik formada ishlatilishi ham isbotlaydi [В.В.Виноградов, 1947: стр. 
166]. 
O‘zbek tilida jamlik kategoryasini bir turdagi yoki leksik maydoni bir xil narsalarning to‘da 
holidaligini, yaxlitligini ongda bir butun, yaxlit holga keltirilganligini ifodalovchi xos kategorya deb 
tariflash mumkin. 

Download 8,89 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   229   230   231   232   233   234   235   236   ...   398




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish