Тилини ривожлантириш департаменти ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги



Download 8,89 Mb.
Pdf ko'rish
bet286/398
Sana02.06.2023
Hajmi8,89 Mb.
#948061
1   ...   282   283   284   285   286   287   288   289   ...   398
Alisher Navoiy nomidagi Toshkent 
davlat o‘zbek tili va adabiyoti 
universiteti 
“O‘ZBEK MILLIY VA TA’LIMIY 
KORPUSLARINI YARATISHNING NAZARIY 
HAMDA AMALIY MASALALARI”
Xalqaro ilmiy-amaliy konferensiya
Vol. 1
№. 01 (2021) 
244 
X. 
Соғук//суық
XII. 
Топрак//топырақ
 
 
XIII. 
Йер//жер
 
 
 
Түбегейлі талдауды қажет ететін сөздің бірі – көне, орта түркі жазба ескеркіштерінен бастап, 
қазіргі қазақ және түрік тіліндегі 
«от»
түбірлі сөздер.
Кесте 14. «От» түбірлі сөздер 
Р/с 
ҚТТ 
ҚҚТ 
Жалпы мағынасы 

От
От 
Малға азық боларлық шөп 

Отаджы
Оташы 
Емші, тәуіп 

Отчул 
 
Шөп қоректі 

Отлак 
 
Жайылым, өріс 

Отламак
Отта 
Жайылу

Отлатмак
Оттау
Жаю, бағу, оттату

Отлу 
Отты 
Шалғынды, шөбі қалың 

Отлук
Шабындық, шалғын, 
жайылым 

Оттық
Малға шөп салатын ақыр 
10 
Отай 
Шөп қаулап шығу, 
құнарлану 
11 
Отамалы
Орылатын арам шөп 
12 
Отар 
Жайылым
13 
Отақ 
Егін арасына шыққан арам 
шөпті құрту шарасы 
14 
Отық 
Төлдің шөп жеуге бейімделуі
15 
Отын 
Жағылатын зат 
«От
» зат есімінен туындаған етістіктер мен зат есімдер 2 жолмен жасалған: алғашқысы от 
түбірінен жасалған туынды негіздер, екіншісі ота негізінен жасалған сөздер. Түрік тіліндегі от сөзі 
шөп мағынасында және дәрілік шөп деген қолданыста жұмсалады. Туынды сөздердің мағыналары 
1.Суық 
2. Салқын 
3. Ауыс. Салқын, көңілсіз 
4. Ауыс. Орынсыз, қисынсыз 
1.Тым салқын 
2. Ауыс. Ызғарлы, үрейлі 
3. Ауыс. Салғырт, енжар 
1.Топырақ, жер 
2. Құрлық 
3. Ел, территория 
4. Жер телімі 
1.Жердің сыртқы қабаты 
1.Жер 
2. Орын, мекен 
3. Пункт 
4. Бөлме 
1.Ғаламшар 
2. Құрлық 
3. Территория 
4. Мекен, орын 
5. Ауыс. Ел, жұрт 
6. Ауыс. Мезет, кез, уақыт 
7. Ауыс. Жөн, ыңғай 
8. Ауыс. Беталыс 


Alisher Navoiy nomidagi Toshkent 
davlat o‘zbek tili va adabiyoti 
universiteti 
“O‘ZBEK MILLIY VA TA’LIMIY 
KORPUSLARINI YARATISHNING NAZARIY 
HAMDA AMALIY MASALALARI”
Xalqaro ilmiy-amaliy konferensiya
Vol. 1
№. 01 (2021) 
245 
«от» сөзінің 
«шөп»
деген негізгі мағынасы мен «
дәрі
» деген туынды мағынасынан таралады. 
«Шөп»
семантикалық өрісінен «
ору»
, «
жайылу»
, «
астау
» мағыналары, «
дәрі»
семантиалық 
өрісінен 
«емші»,
«емшілік
», «
емдеу
» мағыналары туындаған. Туынды сөздердің түрік тілінде 2, 
қазақ тілінде 1 мағынасы «
от
» сөзінің «
дәрі»
семантикалық өрісіне байланысты да, 13 мағынасы 
«
шөп»
семантикалық өрісінен туындаған. Танылушы зат адамның өмір-тіршілігінде қаншалықты 
қажет болса, соншалықты жан-жақты танылады. Жан-жақты танылған сайын күнделікті өмірде, 
шаруашылықта көп қолданылып, соған байланысты ұғым-түсініктер кеңейіп, аталатын зат-
құбылыстар көбейе береді. Демек көбірек, кеңірек танымал құбылысқа, оның атауына байланысты 
сөздер де біршама болады. ҚҚТ-індегі туынды сөздердің 1 мағынасы ғана 
«от»
сөзінің 
«дәрі»
семантикалық өрісінен, қалған мағыналары «
шөп»
семантикалық өрісінен туындаған. Демек ҚҚТ-
інде оттың шөптік қасиетінің көптеп танылуы қазақ халқының негізгі кәсібі- мал 
шаруашылығымен айналысуымен байланысты.
«Шөп»
деген негізгі, «
дәрі»
деген туынды мағыналардан туындаған 15 сөздің семантикалық 
құрылымы: 
Шөп

Download 8,89 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   282   283   284   285   286   287   288   289   ...   398




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish