Тилини ривожлантириш департаменти ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги



Download 8,89 Mb.
Pdf ko'rish
bet264/398
Sana02.06.2023
Hajmi8,89 Mb.
#948061
1   ...   260   261   262   263   264   265   266   267   ...   398
Alisher Navoiy nomidagi Toshkent 
davlat o‘zbek tili va adabiyoti 
universiteti 
“O‘ZBEK MILLIY VA TA’LIMIY 
KORPUSLARINI YARATISHNING NAZARIY 
HAMDA AMALIY MASALALARI”
Xalqaro ilmiy-amaliy konferensiya
Vol. 1
№. 01 (2021) 
224 
Параллел конкорданс дастури асосида таржимани ўрганаётган мутахассис ўзини 
қизиқтираётган лексик бирлик эквивалентини топа олиши, атоқли от, географик номларнинг 
(транскрипция, транслитерация) қандай тамойиллар асосида таржима қилиниши, идиома, 
атамалар, грамматик, стилистик оборотларнинг қўлланилиши кузатиши, контекст 
намуналарини компьютер хотирасида сақлаб қолиши, кейинги таржима жараёнларида улардан 
фойдаланиши мумкин. Худди шундай имконияти билан параллел корпус таржима таълимида 
ўқитувчи учун ҳам таълимий ресурс сифатида хизмат қилиши мумкин. Демак, параллел корпус 
ўқитувчи ва талаба учун бирдек таълимий ресурс вазифасини бажара олади. Қуйидаги 
мисолларда Е.П.Соснина таржима назарияси ва амалиётида параллел корпуслардан фойдаланиш 
бўйича бир неча мисоллар келтиради. Унинг фикрича, маълумотлар базаси кўринишидаги ПКлар 
қатъий талабларга бўйсунувчи (конвенционал) матнлар билан ишлаш жараёни учун жуда муҳим. 
Бундай матнларнинг жанрий-услубий хусусияти ва стилистик ишлов берилиши ижтимоий-
маданий нормалардан четлашиш ҳолатларига йўл бермайди. Бундай ҳужжатлар сирасига, 
асосан, иш юритиш ҳужжати, об-ҳаво маълумоти матни, шартнома матни киради. Турли 
услубдаги матнлар таржимада нафақат лексик ўзига хослик, балки грамматик, синтактик 
қолиплар мавжудлиги билан ҳам услубий хосланишга эга бўлади. Улар инвариант матннинг 
варианти тарзида юзага чиқиши лозим. ПК намуна-матнлари, уларнинг типологик модел-
характеристикалари талаба-таржимон учун инструктив қўлланма бўлиши билан ёрдам бера 
олади. Бу вазифани оддий луғатлар бажара олмаслигига шубҳа йўқ [Соснина, 2005: 3].
Параллел корпус атамани таржима қилишда атама эквиваленити қидиришда ҳам қулай 
манба ҳисобланади. Илмий, технологик, сиёсий соҳалардаги тезкор тараққиёт соҳа терминологик 
луғатларини яратишни ортда қолдириб кетаётганлиги билан таржимон учун муаммо келтириб 
чиқаради; натижада бир-бирини инкор этувчи таржималар юзага келади. ПКлар сўз-атама ва 
бирикма-атамани автоматик топа олиши билан қулайлик туғдиради. Бундай ҳолатларда илмий-
техник, сиёсий, иқтисодий ва юридик матнларнинг параллел корпуси актуаллик касб этади. 
Бадиий асарлар таржимасини қиёсий ўрганишда ПКдан фойдаланиш фойдадан холи 
бўлмайди. Масалан, рус-немис ПКга «Телба» романининг 20 хил таржимаси киритилган: таржима 
назариясини ўрганиш учун тайёр йиғиб қўйилган материал. Табиийки, 20 та муаллиф 20 хил 
услубга эга. Демак, бир асарнинг турли таржимонлар томонидан қилинган таржималарининг 
ПКларда тўпланиши нафақат икки тил орасидаги лексик эквивалент, синтактик, грамматик 
конструкцияларни кузатиш манбаи, балки тадқиқ объекти сифатида турли таржималарни қиёслаш 
асосида у ёки бу таржима стратегияси ҳақида хулоса чиқариш учун асос-материал вазифасини 
бажариши мумкин.
Айтиш мумкинки, ПК талаба-таржимон учун таржима усулларининг кўргазмали материали 
ёки кейинги таржималари учун намуна бўлади. ПКларни икки тили луғатлар билан солиштириш 
натижасида қуйидаги фарқлар ажратилди: 
1)
икки тили луғатлар лексик бирлик ва атамалар эквиваленти тўплами; ПК эса 
эквивалентлар тўплами ва таржимонлар тажрибаси тўплами. 
2)
таржимон эквивалентни таржима луғатидан топар экан, у сўз ёки сўз маъноларидан йнан 
қайси бирини таржима матнида қўллаш мумкинлиги ҳақида якка ўзи хулоса иқаришга мажбур 
бўлади; ПК эса муаммоли вазиятлар учун бир неча тажрибали аржимонлар ишини намуна 
сифатида кўрсатади. 
3)
ПК икки тилли луғатларда мавжуд бўлмаган маълумот билан таъминлайди. Улар фақат 
бир сўз доирасида эквивалент таклиф қилмайди, балки эквиваленти мавжуд бўлмаган лексик 
бирлик таржимасида ҳам ёрдам беради; таржимон шундай бирликни таржима қилишда қандай 
йўл тутганлигини кўргазмали тарзда ўргатади. 
Параллел корпуслардан таржимонлик таълимида қуйидаги ўқув топшириқларини 
тайёрлашда фойдаланиш мумкин: 
1.
Атоқли отларнинг таржима қилиш усулларини топинг ва изоҳланг. 
2.
Атамалар қандай таржима қилинади? 
3.
Иш ҳужжатларининг стилистик структураси қанақа бўлади? 
4.
Эквиватленти мавжуд бўлмаган бирликларни қандай таржима қилиш мумкин? 
5.
Таржима ва аслиятдаги матн белгиларини санаб чиқинг ва уларнинг миқдори ҳақида хулоса 
чиқаринг. Қайси тилда белгилар миқдори кўп? 



Download 8,89 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   260   261   262   263   264   265   266   267   ...   398




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish