Tili va adabiyoti universiteti



Download 1,78 Mb.
Pdf ko'rish
bet32/217
Sana01.01.2022
Hajmi1,78 Mb.
#281903
1   ...   28   29   30   31   32   33   34   35   ...   217
Bog'liq
MATNLINGVISTIKASI-converted

Одинцов В.В. Стилистика текста. -М.: 1980, с. 122. 
        
79
    Сильман Т.И. Структура абзаца и принципы его развертывания в художественном тексте / 
Теоретические проблемы синтаксиса современных индоевропейских языков. -Л.: Наука, 1975, с.208-
216.  
          
80
  Лосева  Л.М.  Межфразовая  связь  в  тексте  монологической  речи.  –Одесса,  1969,  с.  24; 
Свотина  М.Г.  Абзац  как  единица  речевой  практики  /  Теоретические
 
проблемы  синтаксиса 
современных индоевропейских языков. -Л.: Наука, 1975, с. 205-208. 


 
36 
nemis  tili  materialida  o‘rgangan  L.G.Fridman  murakkab  sintaktik    butunlik 
o‘zining sintaktik birlik maqomini tayin etadigan tegishli ko‘rsatkichlarga ega 
emas deb hisoblaydi, shuning uchun uni grammatik birlik tarzida emas, balki 
bir qator mustaqil gaplarning mazmuniy umumiyligi  asosida shakllanadigan 
mantiqiy-semantik  butunlik  tarzida  talqin  qilish  to‘g‘ri  bo‘lishini  aytadi. 
Muallif  abzats  stilistik,  adabiy-kompozitsion  birlik  sifatida  tadqiq  etilgan 
ishlarda  uni  sintaktik  birlik  maqomini  tayin  etadigan  belgilar  yo  ikkinchi 
planga  surib  qo‘yilishini,  yoki  umuman  e’tibordan  chetda  qolishini  tanqid 
qiladi. U abzatsning mohiyati va maqomi haqida quyidagicha anchayin keskin 
fikrni  ilgari  suradi:  “Nisbatan  quyi  sath  birligi  bo‘lmish  gapdan  farqlovchi 
relevant  belgilar  turkumiga  ega  bo‘lgan  frazadan  katta  sintaktik  birlik 
abzatsdir  deb  hisoblaymiz...  Abzatsning  kompozitsion  birlik  sifatidagi  rolini 
inkor etmagan holda biz o‘ylaymizki, u eng avvalo sintaktik birlikdir, chunki 
abzatsning  aynan  sintaktik  tabiati  uning  adabiy-kompozitsion  birlik  sifatida 
qo‘llanishi  uchun  imkoniyat  yaratadigan  bazis,  asosdir.”
81
  Ko‘rinadiki, 
tadqiqotchi  abzatsni  xuddi  gap  kabi  sintaktik  hodisa  sifatida  talqin  qiladi  va 
matnning asosiy birligi abzatsdir degan fikrni qat’iy asoslashga harakat qiladi. 
Bunday  qarash,  bu  qadar  keskin  bo‘lmasa-da,  boshqa  tilshunoslarda, 
ayniqsa, 
xorijiy 
tillarni 
o‘qitish  metodikasi  bilan  shug‘ullangan 
mutaxassislarda  ham  bor.  Masalan,  ana  shunday  yo‘nalishdagi  ishlardan 
birida  matn  yaratishning  majburiy  unsuri  sifatida  abzats  alohida  ajratib 
ko‘rsatiladi,  uning  matn  lingvistikasida  o‘ziga  xos    strukturaga  ega  bo‘lgan 
to‘laqonli  birlik  ekanligi  ta’kidlanadi  va  shunga  asoslangan  holda  abzats 
“katta matn” ichidagi “kichik matn” degan xulosaga kelinadi, uning “abzats-
tahlil”,  “abzats-tavsif”,  “abzats-kontrast”,  “abzats-analog”,  “abzats-ta’rif” 
kabi mazmuniy turlari ajratiladi.
82
 
Abzatsni  sintaktik  hodisa  sifatida  tushunish  yoki  abzats  va 
supersintaktik  butunlik  tushunchalarini  qorishtirish  turli  tilshunosliklarda 
ancha-muncha uchraydi. Hatto muayyan bir asarda abzatsning bir necha farqli 
talqinlarini ham uchratish mumkin. Masalan, I.V.Arnoldning “Hozirgi  ingliz 
tili  stilistikasi”  kitobidagi    “Matniy  sath  -  abzats”  nomli  paragraf  shunday 
boshlanadi:  “Yozma  nutqning  bir  xatboshidan  ikkinchi  xatboshigacha 
bo‘lgan, murakkab sintaktik butunlik sifatida reallashgan va adabiy matnning 
nisbiy  tugallangan  qismini  tashkil  etuvchi  bo‘lagi  abzats  deyiladi.”
83
  Abzats 
nazariyasining  ibtidosi  A.M.Peshkovskiy  ishlariga  borib  taqalishini, 
keyinchalik  esa  N.S.Pospelov,  T.I.Silman  va  boshqa  ko‘plab  tilshunoslar 
tomonidan  tadqiq  etilganligini  ta’kidlar  ekan,  muallif  mazkur  ta’rifidagi 
 
         
81
 

Download 1,78 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   28   29   30   31   32   33   34   35   ...   217




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish