Tili va adabiyoti universiteti

Kichraytirish (litota) deganda mubolag‘aning aksi tushuniladi. «Lekin 
mohiyati,  e’tibori  bilan  ular  qarama-qarshi  hodisalar  emas,  har  ikkisi  ham 
voqelikni  haddan  tashqari  kuchaytirib  tasvirlashga  xizmat  qiladi,  faqat 
ularning ifodalanish usulida farq bor: giperbolada voqelik to‘g‘ridan – to‘g‘ri, 
bevosita bo‘rttirib ko‘rsatilsa, litotada biror voqelikni kichraytirish vositasida 
beriladi». 
 -  Tilimni  qichitma,  jo‘jaxo‘roz!  Aytmadimmi,  kuzda  qiyqillab  stolning 
tagiga  kirib  ketasan,  deb...  Eh-e,  sening  xo‘roz  bo‘lishingga  hali  o‘n  to‘rt 
protsent  bor  (A.Qahhor).  Bunda  qarshidagi  insonni  jo‘jaxo‘roz  deb 
kichraytirish  orqali  o‘zining  kuchli  ekanligi  ta’kidlanyapti.  Yoki,  quyida 
berilgan  misoldagi  birinchi  lofchi  mubolag‘adan  foydalangan  bo‘lsa, 
ikkinchisining nutqida  kichraytirish va  mubolag‘a birdaniga kuzatiladi,  hatto 
mubolag‘a  orqali  birinchi  ob’ekt  yo‘qqa  chiqarilyapti:  Bir  lofchi  ikkinchi 
lofchining uyiga kelib dedi: 
- Sizga bir gilamni sovg‘a qilib keltirdim, uning bir uchi bu erda bo‘lsa, 
ikkinchi uchi Samarqandda turibdi. 
Ikkinchi lofchi unga darhol javob berdi: 
- Rahmat, yaxshi qilibsan, mehmonxonadagi gilamning ozgina eriga o‘t 
tushib kuygan edi, sen sovg‘a qilgan gilamni o‘shanga yamoq qilaman.    

---

 
112 
 
Nazorat uchun savol va topshiriqlar 
1.Ko‘chimlar deb nimaga aytiladi?  
2.Metafora deb nimaga aytiladi? 
3.Metonimiya deb nimaga aytiladi?  
4.Sinekdoxa deb nimaga aytiladi? 
5.Parafraza deb nimaga aytiladi? 
6.Mubolag‘a va kichraytirish deb nimaga aytiladi? 
7. Ko‘chimlardan badiiy matnda nima maqsadda foydalaniladi?