Tili va adabiyoti universiteti

 
Nazorat uchun savol va topshiriqlar 
1.Badiiy matnning morfologik xususiyatlari deganda nimani 
tushunasiz?  
2. Ijobiy va salbiy bo‘yoqdor so‘zlarning estetik vazifasi deganda 
nimani tushunasiz? 
3. Antorponimlarning uslubiy xususiyatlari haqida ma’lumot bering. 
4.Morfologik parallelizm deb nimaga aytiladi? 
5.Qo‘shimchalardagi sinonimiya, omonimiya va antonimiyadan badiiy 
matnda nima maqsadda foydalaniladi? 
 
 
162
 Қосимова М. Бадиий нутқ индивидуаллигининг лингвистик хусусиятлари.  -Андижон,  2008.  

---

 
98 
 
BADIIY MATNNING SINTAKTIK XUSUSIYATLARI 
 
 
Badiiy  nutqning  ta’sirchanligini  ta’minlashda  sintaktik  usuldan  keng 
foydalaniladi.  Ekspressivlikning  namoyon  bo‘lish  shakllarini  teran  tadqiq 
qilgan  tilshunos  Adham  Abdullayev  «sintaktik  gradatsiya,  sintaktik 
sinonimiya,  bog‘lovchilarning  maxsus  qo‘llanishi,  antiteza,  monolog,  sukut, 
inversiya, takroriy gaplar, ritorik so‘roq» kabi uslubiy figuralar «fikrning o‘ta 
ta’sirchan  ifodalanishi»ga  xizmat  qilishini  ta’kidlaydi.  «Badiiy  tekstning 
lingvistik  tahlili»  kitobi  mualliflari  sintaktik  figuralarning  quyidagi  asosiy 
ko‘rinishlari mavjudligini bayon qilishadi: «anafora, epifora, takror, antiteza, 
gradatsiya, ellipsis, alliteratsiya, ritorik so‘roq kabilar»
163
 Bu uslubiy vositalar 
mavzuga  aloqador  bo‘lgan  deyarli  barcha  adabiyotlarda  uchraydi. 
Umumlashtiradigan  bo‘lsak  quyidagi  holat  yuzaga  chiqadi:  1.Sintaktik 
parallelizm.  2.Emotsional  gap.  3.Ritorik  so‘roq  gap.  4.Inversiya.  5.Ellipsis. 
6.Gradatsiya. 7.Antiteza. 8.Farqlash. 9.O‘xshatish.