Tili va adabiyoti universiteti

GLOSSARIY 
 
Anafora - 
 
She’riy  misralarning  boshida  yoki  nasriy  asardagi 
gaplarning  oldida  bir  xil  jaranglagan  tovush, 
ohangdosh so‘z va iboralarning takrorlanib kelishi. 
Antiteza -  
 
Badiiy asarda bir-biriga zid ma’noli so‘zlarni yonma-
yon qo‘llash, qarshilantirish san’ati. 
Antifraza- 
 
Ironiyaning  bir  ko‘rinishi  bo‘lib,  biror  shaxs  yoki 
predmetga  xos  bo‘lgan  u  yoki  bu  ijobiy  xususiyatni 
kulgili intonatsiya bilan inkor qilishga aytiladi. 
Allegoriya- 
 
Qochirim,  kesatish,  pichingga  asoslangan  ma’no 
ko‘chishi 
Alliteratsiya- 
 
Misralar,  undagi  so‘zlar  boshida  bir  xil  undosh 
tovushlarning  takror  qo‘llanishi:  Qaro  qoshing, 
qalam qoshing, qiyiq qayrilma qoshing, qiz...  
Amfiboliya- 
 
Ikki xil talqin etish, ikki ma’noda tushunish mumkin 
bo‘ladigan gap. Bu //ahmoq odam emas. Bu ahmoq // 
odam emas.   

---

 
159 
Apastrofa- 
 
Jonsiz predmetlarga jonli narsadek murojaat qilish va 
shunday munosabatda bo‘lish 
Argo- 
 
Yasama  til.  Biror  ijtimoiy  guruh,  toifa  vakillari 
o‘rtasida 
tushunarli 
bo‘lgan, 
boshqalar 
tushunmaydigan lug‘aviy birliklar.  
Arxaizm- 
 
Ma’lum  davr  uchun  eskirgan,  iste’moldan  chiqa 
boshlagan til birligi. 
Assonans- 
 
Aynan yoki yaqin unlilarning takrorlanishi natijasida 
yuzaga keladiganohangdoshlik. 
Aferezis- 
 
Oldingi  so‘zning  so‘nggi  tovushi  ta’sirida  keyingi 
so‘z  boshidagi  tovushning  tushishi.  Aytar  edi  → 
aytardi. 
Varvarizm- 
 
Ona  tiliga  o‘zlashmagan,  o‘zga  til  hodisasi  sifatida 
qo‘llangan so‘z yoki ibora: madam, missis, mersi... 
Vulgarizm- 
 
Adabiy tilga kirmaydigan dag‘al so‘z va iboralar. 
Geminatsiya- 
 
Qo‘sh  undoshlik.  Ikki  aynan  bir  xil  undoshli 
holatning yuzaga kelishi: uchchida, teppasida... 
Giperbola- 
 
Narsa-hodisa, 
jarayonlarning 
belgi-xususiyatini, 
holatini o‘ta bo‘rttirib tasvirlash.  
Gradatsiya- 
 
Nutq  parchalaridan  biri  ikkinchisining  ma’nosini 
kuchaytirib borishidan iborat uslubiy jarayon. 
Demunitiv 
shakl- 
 
Kichraytirish  shakli  (deminutiv  shakl,  deminitus): 
qizcha, tugunchak, kelinchak.  
Jargon- 
 
Biror 
guruh 
vakillarining, 
o‘z  nutqi  bilan 
ko‘pchilikdan  ajralib  turish  maqsadida,  o‘zicha 
mazmun berib ishlatadigan so‘z va iboralari.   
Jonlantirish- 
 
Jonsiz  predmet,  mavhum  narsalarga  insonga  xos 
xususiyatlar  berib  tasvirlash  usuli.  Personifikatsiya. 
Tashxis.  
Intellektual 
leksika- 
 
Ma’lum  bir  tushunchanigina  ifodalab,  qo‘shimcha 
emotsional-ekspressiv  bo‘yoqqa  ega  bo‘lmagan 
so‘zlar 
Ironiya- 
 
So‘z  va  iboralarning  kesatiq  yoki  piching  bilan  o‘z 
ma’nosiga qarama-qarshi ma’noda ishlatilishi.  
Kakofemizm- 
(disfemizm) 
 
Ayrim  tushunchalarni  qo‘pol  va  dag‘al  usulda 
ifodalash. 
Evfemizmning 
teskarisi. 
Masalan: 
o‘ldirmoq-jonini 
jahannamga 
jo‘natmoq, 
asfalasofilinga ravona qilmoq kabi ifodalar. 
Kalambur- 
 
So‘z o‘yini. Ko‘p ma’noliligiga, fonetik tuzilishi bir 
xilligiga yoki yaqinligiga asoslanadigan usul  
Kanselyarizm- 
 
Rasmiy stilga xos so‘z va nutq shakllari 
Kataxraza- 
 
Qarama-qarshi  tushunchalarni  bog‘lash,  so‘zni  o‘z 

---