Tili va adabiyoti universiteti

Umumiy ma’lumotlar
Ushbu veb-portal nafaqat tadqiqot muammolarini hal qilish, balki ma’lumotnoma tizimi va 
lingvistik dasturiy ta’minot xizmatlari kutubxonasi vazifasini ham bajaradi. Shunga asoslanib, 
foydalanuvchi portalning ikkita ishlash rejimiga oʻtishi mumkin: oʻquvchi rejimi va mutaxassis 
rejimi, bu aslida portalning ikkita quyi tizimini aks ettiradi. 
Oʻquvchi materiallarni tizim ma’lumotlar bazasidan koʻrishi mumkin, ammo ularni tahrirlash 
huquqiga ega emas. 4-rasmda koʻrsatilgan oʻquvchi rejimi shu tariqa portaldan turkiy tillarga mos 
yozuvlar tizimi sifatida foydalanish imkoniyatiga ega. Portal oʻquvchiga turkologiya 
mutaxassislari tomonidan turli xil til darajalarida toʻplangan turkiy til elementlarining tavsiflari, 
ularni birlashtirish qoidalari (morfotaktika), shuningdek ushbu til elementlari (semantik) 
tomonidan ifoda etilgan ma’nolarni taqdim etadi. Ushbu lingvistik axborot blokining xususiyati 
shundaki, u yagona ma’lumotlar bazasida jamlangan, tasniflangan va shakllantirilgan boʻlib, 
qidiruv va filtrlash soʻrovlarini bajarish imkoniyatlariga ham ega. Turkiy tillar mutaxassislari 
tomonidan toʻldirilgan bunday ma’lumotlar bazasining mavjudligi, uni tilshunoslikka doir 
tadqiqotlar uchun soha mutaxassislari tomonidan undan ma’lumotnoma sifatida foydalanish 
imkoniyatini yaratadi. 
Ekspert rejimi foydalanuvchiga tadqiqot faoliyatini amalga oshirish uchun juda koʻp 
funksiyalarni taqdim etadi: asosiy ma’lumotlarni toʻplash, tasniflash, qiyosiy statistik tahlil, 
gipotezalar va ularni real vaqtda sinab koʻrish. Masalan, morfologik analizatorning modeli til 
elementlari va morfotaktik s haqidagi ma’lumotlarni toʻldirilgandan soʻng darhol analizatordan 
foydalanishga va uning toʻgʻriligini tekshirishga imkon beradi. 

---

381 
Shakl 4. Veb-portalning oʻquvchi rejimidagi umumiy koʻrinishi .
Shu bilan birga, ekspert rejimidan foydalanish uchun foydalanuvchi avtorizatsiya qilishi va 
administratordan tasdiq olishi kerak, shundan soʻng ular portal ma’lumotlar bazasida 
keltirilgan tillar orasida bitta tanlangan turkiy til bilan ishlashga ruxsat beriladi. Mutaxassis 
boshqa tillarni oʻquvchi rejimida koʻrishi mumkin. Ekspert tanlagan tili doirasida modelning til 
qismini va quyida muhokama qilingan umumiy qismning ba’zi elementlarini toʻldirishga ruxsat 
oladi. Ushbu portalning oʻzbek tili boʻyicha lingvistik ma’lumotlar bazasi Alisher Navoiy 
nomidagi 
Toshkent 
davlat 
oʻzbek 
tili 
va 
adabiyoti 
universiteti 
mutaxassislari 
N.Z.Abduraxmonova va Sh.M.Hamroyevalar tomonidan yaratilmoqda.
Portaldan foydalanishning oddiy foydalanuvchilari uchun imkoni boʻlmagan uchinchi tarafi bu 
tizimda taqdim etilgan har qanday turkiy tillar uchun ma’lumotlar bazasiga, shuningdek, 
infratuzilma qismiga toʻgʻridan toʻgʻri kirish huquqini beruvchi administrator rejimidir. Xususan, 
administrator, ekspertlarni tasdiqlab beradi, shuningdek, tizimga kirish, tizimning texnik 
tomonlari bilan shugʻullanadi. Administrator rejimi Django freymvorkidan olingan standart 
vositalar yordamida amalga oshiriladi. 
Portal, shuningdek, masalalarni muhokama qilishda hamkorlik qilish va foydalanuvchilarning 
fikr-mulohazalari uchun forum yaratadi. Shuningdek, u foydalanuvchiga model va lingvistik 
terminologiya haqida qoʻshimcha ma’lumot beradigan wikiga oʻxshash tizimni ham amalga 
oshiradi. 
C.