Tili va adabiyoti universiteti

 
Tursunov Shokirjon
*
 
Annotation.
 It is known that in the field of “Ona tili” in the assessment of oral speech did 
not take into account the formative and summative assessment processes. However, language is 
primarily a means of communication, and oral and written speech are among the most active 
skills. The new curriculum includes criteria for oral assessment and requirements for oral 
speech, which examines the experience of Turkey, the United States, and New Zealand, and 
reflects general theories of assessment. 
Key words:
formative assessment, summative assessment, oral speech, questioning, 
support, respect, paraphrasing, developing a claim, use of evidense, content knowledge. 
Ogʻzaki nutq – biz har kuni boshqalar bilan muloqot qilish, qarashlarimizni ifoda etish, 
oʻzligimizni koʻrsatish uchun foydalanadigan til koʻnikmasidir. Ogʻzaki nutq tilning eng muhim 
*
Alisher Navoiy nomidagi Toshkent davlat oʻzbek tili va adabiyoti universiteti talabasi, [e-mail] 

---

533 
koʻnikmasi desak, xato boʻlmaydi [Azimova 2019:226]. Bugungi globallashgan zamonda ushbu 
koʻnikmaning yaxshi shakllanligi insonning kelajakdagi faoliyatiga, kasbiy yuksalishiga, 
jamiyatda oʻz oʻrniga ega boʻlishiga ijobiy ta’sir qiladi [Chapelle, 2008:123]. 
Lekin ogʻzaki nutqni baholash oʻziga yarasha qiyinchiliklarga ham ega. Chunki oʻgʻzaki 
nutq jonli jarayon boʻlib shaklan (monolog, dialog, suhbat), mazmunan (tanqid, tahlil, munozara) 
hamda sharoitga koʻra (oldindan rejalashtirilgan, munozara davomida shakllangan, kutilgan yoki 
kutilmagan vaziyatda) farq qiladi [Fan, Yan:2020]. Mana shu uch jihat ogʻzaki nutqni baholash 
mezonlarini belgilashda bahsli oʻrinlarni keltirib chiqaradi. Bundan tashqari imtihon oluvchi, 
imtihonning payti, sharoiti, muhit kabi omillar ham imtihon topshiruvchining nutqiga ta’sir 
oʻtkazadi. 
Umumta’lim maktablari uchun Milliy oʻquv dasturlari loyihasi tarkibida ona tilida 
ogʻzaki nutqni baholash mezonlarini ishlab chiqish talabi ham qoʻyilgan edi. Baholashning 
umumiy nazariyalari, tillarda ogʻzaki nutqning baholanishi borasida qilingan ilmiy ish va 
metodik qoʻllanmalar asosida mualliflar tomonidan quyidagicha mezonlar ishlab chiqildi. Ular 
har qanday shakl, mazmun hamda sharoitdagi nutqni baholashga qaratilgan.