Tili va adabiyoti universiteti til va adabiyot: ilmiy va amaliy izlanishlar yo

Key words: poet, biography, melody, chess, art, perfect man. 

 

 

Alisher  Navoiy  ijodi  qariyb  olti  asrdirki  insoniyatga  badiiy  soʻzning 

qudratini  namoyon  etib  kelmoqda.  Daho  ijodkor  qalamidan  toʻkilgan 

satrlardagi teran ma’nolarni oʻqib, bu tafakkur durdonalarini yaratgan ijodkor 

qanday  shaxs  boʻlgan  ekan,  degan  savol  kitobxonlarni  muttasil  qiziqtiradi. 

Zero, shoir hayotini oʻrganish uning ongida shakllangan yuksak hayotiy bilim, 

tajriba,  oʻqish-oʻrganishning mahsuli ekanligini koʻramizki,  bu  oʻz  navbatida 

barchaga  ibrat  maktabi  boʻla  oladi.  Navoiy  shaxsiyati  adabiyotshunoslar 

tomonidan atroflicha oʻrganilgan. Bugungi kunda yangi manbalar asosida e’lon 

qilinayotgan maqolalar adibning boshqa sohalarda ham barakali ijod qilganini 

koʻrsatadi.  Maqolada  ana  shunday  yangiliklarni  yoritishga  e’tibor  qaratildi. 

Til va adabiyot:  

ilmiy va amaliy izlanishlar yoʻlidagi ilk odimlar   

 

2020-yil 30-aprel 

---

 

407 

Alisher  Navoiy  haqida  shu  kungacha  koʻplab  monografiya,  ilmiy  ishlar  va 

maqolalar e’lon qilingan. Jumladan, navoiyshunos olim N.Mallayevning “Asrlar 

e’tirofi va ta’zimi” kitobida Navoiy hayoti va ijodining oʻrganilishi haqida qariyb 

70-80  yillik  tadqiqotlar  asosida  soʻz  boradi.  Bu  davr  Alisher  Navoiy  ijodini 

oʻrganishga  qaratilgan  dastlabki  faoliyat  edi.  Fundamental  tadqiqotlar 

bajarildi,  biroq  mafkura  nuqtai  nazaridan  shoir  ijodining  ayrim  qirralaridan 

koʻz  yumishga  toʻg‘ri kelgan.  Keyingi  yillarda  Navoiy  yangicha  nigoh  bilan 

oʻrganildi. Sababi shoir yaratgan asarlar yangicha talqin qilindi. Ana shunday 

tadqiqotlardan  biri  navoiyshunos  Shuhrat  Sirojiddinovning  “Alisher  Navoiy 

manbalarining  qiyosiy-tipologik,  tekstologik  tahlili”  monografiyasidir. 

Olimning  ta’kidlashicha:  “haligacha  ulug‘  adib  bibliografiyasi  toʻliq 

oʻrganilmagan.  Bu  jihat  Alisher  Navoiy  haqidagi  manbalarni  toʻplab,  ularni 

qiyosiy-tipologik  tahlil  etish  oʻzbek  navoiyshunosligining  dolzarb  masalasi 

ekanligini koʻrsatadi.  Zotan,  Islom  Karimov  aytganidek:  Biz  ma’naviy 

qadriyatlarni tiklashni milliy oʻzlikni anglashning oʻsishidan, xalqning ma’naviy 

sarchashmalariga, uning ildizlariga qaytishdan iborat uzviy, tabiiy jarayon deb 

hisoblaymiz” [6, 25]. Bu fikrlar Navoiy ijodini yangidan tadqiq etish naqadar 

dolzarb ekanligini belgilaydi. 

Bugungi  kunda  Hazrat  Navoiy  siymosini  abadiylashtirish  borasida 

koʻplab  xayrli  ishlar  amalga  oshirilmoqda.  Xususan,  har  yili  9-fevralda  ulug‘ 

bobomiz  tavalludi  munosabati  bilan  ilmiy-amaliy konferensiyalar oʻtkazilib 

kelinmoqda. “Oʻzbekiston adabiyoti va san’ati” gazetasida ham Navoiy haqidagi 

yangi  ma’lumotlar  muntazam  ravishda  e’lon  qilinib  kelinadi.  Fikrimizni  ana 

shunday  davriy  matbuot  sahifalaridan  oʻrin olgan  maqolalar  asosida  davom 

ettiramiz. 

Barchamiz Navoiyni Hirotlik deb bilamiz. Ammo Sh.Sirojiddinov oʻzining 

“Amir Temur va Alisher Navoiy ajdodlari” maqolasida Navoiyni Sova shahrida 

tug‘ilganligini  ta’kidlaydi.  Maqolada  keltirilishicha,  Navoiyning  oilasi  Amir 

Temur xonadoniga yaqin kishilardan boʻlgan. Boysunqur Mirzoning vafotidan 

soʻng, ular Kobulga koʻchib oʻtishadi. Navoiyshunos Sh. Sirojiddinov fikrlarini 

---

 

408 

quyidagi  tarixiy  faktlar  asosida  isbotlaydi:  “Boyqaro  mirzoning  oʻg‘illari