Tili va adabiyoti universiteti til va adabiyot: ilmiy va amaliy izlanishlar yo

 

Annotation.  In  this  article,  Abdulla  Oripov’s  poems  analyze  the  image  of  the 

motherland and the impact of the socio-political environment on poetry. At the same time, in 

the poetry of Abdulla Oripov, the image of the motherland is reflected. 

Keywords: internal “I”, socio-political poetry, image of motherland, lyric hero, national 

colorit, historical approach, social poetry. 

 

 

О‘zbekiston Qahramoni, О‘zbekiston xalq shoiri Abdulla Oripov ijodida 

О‘zbekiston obrazi alohida о‘rin tutadi. Shoirning ilk ijodidayoq jannatmakon 

yurtimiz  О‘zbekistonga  bо‘lgan  yuksak  muhabbat,  vatanparvarlik,  milliy 

о‘zlikni anglash, asrlar qa’ridan kelayotgan muqaddas qadriyatlarimizni kо‘z 

qorachigʻidek asrash ruhi о‘ziga xos she’riy misralarda jo bо‘ladi. Bugunga kelib 

xrestomatik  she’rlarga  aylangan,  oltmishinchi  yillarning  birinchi  yarmidan 

boshlab  qoralana  boshlangan  “Men  nechun  sevaman  О‘zbekistonni?”, 

“О‘zbekistonda kuz” she’rlari va “О‘zbekiston” qasidasidan boshlangan bu ruh 

Til va adabiyot:  

ilmiy va amaliy izlanishlar yoʻlidagi ilk odimlar   

 

2020-yil 30-aprel 

---

 

203 

yillar osha tobora tiniqlashib, о‘tkirlashib, yangi joziba kasb etib, yaxlit katta 

bir turkumga aylandi. 

Shoirning ushbu mavzudagi she’rlarini  shartli ravishda ikkiga ajratish 

mumkin.  Biri  mustaqillikkacha  yozilgan  she’rlar,  ikkinchisi  istiqlol  bergan 

ne’matdan  kuch,  bahra  olib  yozilgan  she’rlar.  Shoirning  oltmishinchi, 

yetmishinchi,  saksoninchi  yillarda  yozilgan  ushbu  mavzudagi  qay  she’rini 

olmaylik, ularda О‘zbekiston degan yurtga otashin bir muhabbat, uni ozod va 

ulugʻ  mamlakat  sifatida  kо‘rish  orzusi  ufurib  turganligini  kо‘ramiz.  Bu ruh 

qandaydir boshqa bir munosabat bilan yozilgandek bо‘lib tuyuladigan “Minorai 

Kalon  tepasidagi  laylak”,  “Sovgʻa”,  “Armaniston”  kabi  she’rlarga  ham  xosdir. 

“Sovgʻa”  she’rida  bosqinchilar  zulmi  ostida  Buxoroni  “beklar,  amirlar, 

bulbullar” kо‘zda yosh bilan tashlab ketganligi, faqat laylak bu shaharni tashlab 

ketmaganligi  haqida  sо‘z  boradi.  Ajabkim,  bu  qushning  “oyoqlari  gʻо‘zaga 

о‘xshar, qanotlari esa paxtadek oppoq”. Gʻо‘za, paxta deyilganda о‘sha yillarda-

О‘zbekiston,  о‘zbek  xalqi  tushunilardi.  Ya’ni  zulm  iskanjasi,  totalitar  tuzum 

zugʻumlari  qanchalik  qattiq  bо‘lmasin,  bu  diyorda  xalq  mangu  qolajagi, 

О‘zbekiston  yana  о‘z  tugʻi,  о‘z  bayrogʻiga  ega  bо‘lgan  mustaqil  mamlakatga 

aylanishi orzusi poetiklashtiriladi.  

Sobiq  ittifoq  davrida  О‘zbekistonning  zabun,  tushkun  ahvoli,  о‘zgalar 

uning  qonini  sо‘rganligi  “Sovgʻa”  she’rida  ayniqsa  kuchli  ifodalab  berilgan. 

О‘sha  mafkuraviy  tazyiqlar  davrida  bunday  fikrlarni  yozishgina  emas, 

о‘ylashning о‘zi ham jasoratdan boshqa yana qandaydir katta bir narsani talab 

qilganligi  ayon  bir  holdir.  О‘zini  jallodning  kundasiga  rо‘para  qilish  bilan 

barobar “shakkoklik”ka undagan bu kun О‘zbekistonni chinakam sevgan, unga 

jonini ham qurbon qilishga tayyor turgan shoirning qalb hayqirigʻi, о‘tli nidosi 

edi.  Vatan  tushunchasi  Abdulla  Oripov  she’rlarida  serma’no  va  rang-barang. 

Keng  miqyosda  qaraganda,  shoir  va  uning  lirik  qahramoniga  «shu  buyuk 

sayyora  –  yagona  Vatan»  boʻlib koʻrinadi  («Genetika»).  Biroq  ona-Vatan 

deganda u faqat Oʻzbekistonni tushunadi. Bu mavzu shoir ijodining eng nurli va 

porloq sahifalarini tashkil etadi.  

---

 

204 

Tarixni yaratuvchi xalqdir. Lekin ba’zan uning bagʻrida kechishi mumkin 

bо‘lgan ayrim norasoliklar, noahilliklar ham borki, ular gohida shoir qalbida 

achchiq  nido  uygʻotadi.  Mashrabni  dordan,  Qodiriyni  tuhmatlardan  asrab 

qololmaganlarga qarshi shoir о‘ziga xos “ta’na” qiladi, faryod chekadi:[ Ўзбек 

адабиёти тарихи. Беш томлик. III том. – Тошкент: Фан, 1978 йил, Б. 446.]. 

Nimasan? Qandayin sehrli kuchsan? 

Nechun tomoshaga bundayin о‘chsan? 

Qarshingda hasratli о‘yga tolaman, 

Qachon xalq bо‘lasan, ey, sen olomon? 

Shoirning ushbu “Qachon xalq bо‘lasan, ey, sen olomon? ”, Choʻlponning 

“Xalq  dengizdir,  xalq  toʻlqindir,  xalq  kuchdir”,  Muhammad  Yusufning 

“Alpomishga alla aytgan momolarim, Ruhini shod etay desang — xalq boʻl,