Tili va adabiyoti universiteti til va adabiyot: ilmiy va amaliy izlanishlar yo



Download 8,82 Mb.
Pdf ko'rish
bet551/581
Sana31.12.2021
Hajmi8,82 Mb.
#222390
1   ...   547   548   549   550   551   552   553   554   ...   581
Bog'liq
Konferensiya 2020 aprel

 

Annotation.  The  article  provides  information  about  the  book  of  Ieronim  Megizer 

“Institutionum linguae Turcicae libri quatuor”. And also, a thematic classification of some 

proverbs has been made. 

Keywords: Iaronym Megizer, proverb, Turkic languages.

 

 

 

Ieronim  Megizer  grammatikasi  “Institutinnum  linguae  Turcicae  libri 



quatuor” (Turkiy tilning to‘rt kitobdan iborat asosiy qoidalari) turkiy tilning 

Yevropada  ishlangan  ilk  chop  etilgan  grammatikasi  bo‘lib,  1612  yilda 

Leypsigda  nashr  qilingan,  uning  nusxasi  Leypsig  universitetining 

kutubxonasida  saqlanadi.  Ieronim  Megizer  (Hieronim  Megisero),  uning 

biografi  T.Elsening  ta’riflashicha,  “Asosli  va  ko‘p  qirrali  bilimlarga,  boy 

                                                           

  Maqola  F.SH.Nuriyeva,  M.M.  Petrova,  М.М.Sunggatullinalarning  “Особенности  перевода  тюрко-



латинской грамматики Иеронима Мигизера «Institutionum linguae Turcicae libri quatuor» (1612) 

(Российская тюркология. – М.: 2012. №2 (7). С. 92-97.)” maqolasi tarjimasi asosida tayyorlandi.  

 

Til va adabiyot:  



ilmiy va amaliy izlanishlar yoʻlidagi ilk odimlar   

 

2020-yil 30-aprel 


 

917 


sayyohlik  tajribasiga  ega  bo‘lgan  olimdir”  (Elza  1885:  183-185).  Ieronim 

Megizer  1554-yilda  Shtutgartda  tug‘ilgan.  1571-1577-yillarda  Tyubengenda 

o‘qigan, o‘qituvchi bo‘lib ishlagan, mustaqil mashg‘ulotlar olib borgan. 1582-

yilda  Paduya  shahrida  huquqni  o‘rgangan.  Ko‘p  sayohat  qilgan:  Italiyada, 

Maltada,  Angliyada,  Gollandiyada  bo‘lgan.  Shuningdek,  tarixni  o‘rgangan, 

kartografiya  va  astronomiya  bilan  shug‘ullangan.  1590-yildan  Grasda 

ersgersog    Karlning  tarixnavisi  lavozimini  egallagan.  1593-1601-yillarda 

Klagenfurtdagi  protestantlar  maktabining  direktori  bo‘lib  ishlagan. 

Frankfurtga  qaytgandan  keyin  Leypsig  universiteti  professori  lavozini 

egallagan.  1612-yilda  unga  Avstriyaning  Linse  shahridagi  shahar 

kutubxonasida direktor lavozimini taklif qilishgan. Ieronim Megizer 1619-yilda 

Linseda vafot etgan.  

I.Megizer adabiyotda tarixiy, geografik, falsafiy va she’riy asarlar muallifi 

sifatida  nom  qoldirgan.  Biz  unga  “Marko  Poloning  sayohatlari”  –ilk nemis 

nashri uchun, sayohatchilarning Sibir haqidagi hikoyalaridan kompelyatsiyalar 

(Alekseev  1968:  75-282)  uchun,  ilk  cho‘ntak  yo‘lko‘rsatkichlar,  ilk  turkiy 

grammatika uchun minnatdormiz. U 36 tadan ortiq bir necha martalab nashr 

qilingan  ijod  namunalarini  qoldirgan  bo‘lib,  ular  hozirgi  vaqtda 

kutubxonamizning nodir manbalari sifatida saqlanadi.  

Megizer  ko‘p  tilni  bilgan,  bu  esa  uning  ko‘p  sonli  mehnatlarida  o‘z 

tasdig‘ini topgan: 759 bet hajmli “Barcha tillar xazinasi yoki Ko‘p tilli lug‘at” –

eski  va  zamonaviy  olamning  muhim  lahjalari  qiyosiy  lug‘ati.  Ushbu  lug‘atda 

lotincha  so‘zlarga  muvofiq  keluvchi,  muallif  ixtiyoridagi  manbalar  qanchalik 

imkon  bergan  bo‘lsa, shuncha turli tillardagi so‘zlar  berilgan.  Masalan A, Ab 

harflari  bilan  boshlanuvchi  lotincha  so‘zlar  31  ta,  brevis  so‘zi  19  ta,  cavea 

so‘zi13 ta, color so‘zi esa 16 ta tildagi misoli bilan birga beriladi (Alekseev 1968: 

55-56). 

“Institutinnum  linguae  Turcicae  libri  quatuor”  grammatikasi  lotin 

tilidagi grammatikalar namunasi asosida tuzilgan (Kononov 1976: 16). Bizning 

davrimizda ushbu ishga berilgan ilk ta’riflar turk olimi A.Dilyacharga (Dılaḉar 




 

918 


1970: 197-210), tatarcha chop etilgan kitob tarixiga bag‘ishlangan tadqiqotlar 

muallifi,  tatar  olimi  A.Karimuldinga  (Karimuldin  2002:  42-46),  Tatar 

folklorshunosi  X.Mahmudovga  (Mahmudov  2002:  175-178),  nemis  olimi 

Shtaynga (Stein 1984: 55-104) mansub. 

Umumiy  hajmi  340  sahifani  tashkil  etgan  grammatika  aniq  tuzilishga 

ega.  “Institutinnum  linguae  Turcicae  libri  quatuor”ning  kirish  qismi  titul 

varag‘i, ish qismlarining kengaytirilgan mazmuni va bag‘ishlov murojaatidan 

iborat (Megisero 1612: 12-26). Murojaatnoma eski rasmiy uslub qoidalariga 

ko‘ra ancha mufassal bo‘lib, “Bag‘ishlov”ni hamda mazkur ishning zarurligi va 

dolzarbligi asosini o‘z ichiga oladi. Ishning bu qismi nafaqat tilshunoslar, balki 

Yevropaning  XV-XVII  asrlardagi  tarixini  o‘rganuvchi  olimlarda  ham  qiziqish 

uyg‘otadi, chunki ayrim tarixiy voqealarning aniq sanalarini saqlaydi. Muallif 

tillar ham jang qilishi va hayotni asrab qolishi mumkinligi ta’kidlaydi.  

Grammatik materialni o‘rganish o‘sha davrda tillarning qiyosi bo‘yicha 

tadqiqotlar  boshlanganligini  ko‘rsatadi.  Lotin  grammatikasidagidek  birinchi 

bo‘lim tovush tizimini ifodalaydi, ikkinchi bo‘limda esa so‘z turkumlari ko‘rib 

chiqiladi.  

“De Orthographia Turc-Arabica” (Megisero 1612: 27-77) nomli birinchi 

bo‘lim  fonetikaga  bag‘ishlanadi,  arab-turkiy alifbosining umumiy 

xarakteristikasi  beriladi.  31  harfdan  iborat  bo‘lgan  alifbo  nomlari bilan  

ta’riflanadi,  so‘zdagi  o‘rniga  muvofiq  variantlari  ko‘rsatiladi,  lotin  grafikasi 

orqali  harflarning  tovush  ma’nolari  aniqlashtiriladi,  shuningdek,  arab  shrifti  

namunalari  keltirib  o‘tiladi.  Muallif  arab  alifbosining  turkiy  fonetikaga 

moslashishini  mulohaza  qiladi,  arab  alifbosida  mavjud  bo‘lmagan  harflarni 

alohida ko‘rib chiqadi va qo‘shimcha belgilarni ishlatadi. Lotin tilida mavjud 

bo‘lmagan,  turkiy  tildagi  sirg‘aluvchi  tovushlarni  belgilashda  harf 

birikmalaridan foydalanadi, masalan, fch, dfch, tfch. 

Grammatika  matnida  “harf  va  tovush”  munosabati  masalasi,  lotin 

grafikasining  turkiy  til  o‘ziga  xosliklarini  ifodalash  uchun  moslashishi 

kuzatiladi. Masalan, ayrim so‘zlarning yozilishida variativlik: seumek, seufmek, 




 

919 


sevmek “sevmoq”; tschachsir, tschakfchir “etig”; baschka, baschkaia “boshqa”; 

abret, affaret, avurat “ayol” va boshq.; “s” s tovushining ifodalanishidagi turli-

tumanlik kuzatiladi. Nazarimizda, bu axborot beruvchilar dialektidagi ortiqcha 

talaffuzning  in’ikosidir.  Turkiy  tillarga  xos  bo‘lgan  til  oldi  chuqur  unlilarni 

berish uchun I.Megizer quyidagi usullarni qo‘llaydi: {ü} ko‘p hollarda “u” harfi 

yordamida (hurmet “hurmat”, iurekli “yurakli”), kam hollarda  “ü” yordamida 

beriladi (elirlük “hayot”, eutlelük “avliyolik”); {ö} asosan {o} yoki {io} orqali 

ifodalanadi (dort “to‘rt”, giog “osmon”) va boshqalar.  

Undoshlarning  hosil  bo‘lishiga  katta  ahamiyat  beriladi.  Muallif 

undoshlarni quyidagicha tasniflaydi: labial, labli va o‘rta undoshlar. Shuni ham 

qayd qilish joizki, I.Megizer tomonidan qator undoshlar bilan boshlanuvchi so‘z 

boshiga  qo‘shimcha  unli  tovush  qo‘shilishi  o‘rinli  qayd  qilinadi,  masalan: 

fcendere, ifcendere.  Bularning barchasi I.Megizerning nozik lisoniy idroki va 

uning  kitobxonga  turkiy  til  talaffuzini  nisbatan  to‘liq  va  aniq  ifodalashga 

xohishi borligidan dalolat beradi.  

Bo‘lim  fasllarida  arab  kalligrafiyasini  va  bog‘lanishli  nutq  mashqlari 

xususiyatlarini  qayta  ishlash  maqsadida  Qur’on  matnidan  namunalar,  arab 

yozuvidagi  maqol  va  matallar,  ularning  lotin  tilidagi  transkripsiyasi  va 

tarjimasi keltirilgan. I.Megizer turkiy nutqni to‘g‘ri va erkin o‘zlashtirish uchun 

amaliyotning muhimligini ta’kidlaydi. 

“Isagoges Grammatica Turcica” (Megisero 1612:79-181) nomli ikkinchi 

bo‘limda  quyidagi  so‘z  turkumlari  va  grammatik  kategoriyalar  batafsil 

izohlangan: ot, son, olmosh, fe’l, sifatdosh, ravish, ko‘makchilar, bog‘lovchilar, 

undov  so‘zlar.  So‘z  turkumlarining  lotin  grammatikasi  namunasi  bo‘yicha 

umumiy ta’riflari berilmagan, ot, sifat va olmosh otlar tarkibida ko‘rib chiqiladi, 

jins  kategoriyasi  tilga  olinadi  (generis).    I.Megizerning  qayd  qilishicha,  jins 

grammatik  kategoriyasi  va  so‘zlarning  moslashishi  ushbu  tamoyil  bo‘yicha 

turkiylarga xos emas, son va kelishiklarda o‘zgarish esa lotin tili bilan muayyan 

o‘xshashlikka  ega  (Megisero  1612:79-89).  Faqat  turkiy  tillarga  xos  bo‘lgan 

egalik kategoriyasi alohida qiziqishni uyg‘otadi. Megizer nafaqat ushbu o‘ziga 




 

920 


xos kategoriyaga e’tibor qaratdi, balki uni ancha to‘g‘ri talqin qildi ham. Biroq 

egalik olmoshini alohida guruh qilib ajratdi. (Megisero 1612:96-106). Turkiy 

tillarga  nisbatan  qo‘llaniluvchi  terminologiya  hali  shakllanmaganligi  uchun 

qo‘shimchalarni  belgilash  uchun  I.Megizer  “chastitsa  (parcha,  yuklama)”  va 

“slovso  (so‘zcha)”  terminlarini  ishlatadi.  Tatar  tiliga  tarjima  qilinganda  ular 

zamonaviy terminlar bilan almashtirildi.  

Turkiy  tillardagi  eng  murakkab  so‘z  turkumlaridan  biri  bo‘lgan  fe’l 

ta’rifiga alohida o‘rin ajratiladi (Megisero 1612:106-159). Xususan, son, shaxs, 

tuslanish,  zamon,  nisbat,  inkor  va  tasdiq  shakllari  ajratilgan.  I.Megizer  fe’l 

asosini tadqiq qiladi, uni ajratish qoidasini keltirib o‘tadi. Shaxs fe’llari (balki 

fe’l  shaxslari  nazarda  tutilgan  bo‘lishi  mumkin)  orasida  indicativus, 

imperativus, subiunctivus fe’llari ko‘rib chiqiladi. Ehtimol sub’yunktiv deganda 

muallif  lotin  tilidagi  qo‘shimcha  maylni  nazarda  tutib,  to‘rtta  zamondagi 

tuslanishni  keltirib  o‘tadi.  Biroq,  turkiy  tilda  bu  kabi  turli  zamonli  tuslanish 

mavjud  emas.  Tatar  tiliga  tarjima  qilish  jarayonida  muallif  fikrlarini  berish 

bilan  cheklandik,  shuning  uchun  ayrim  o‘rinlarda  tarjima  formal  xarakterga 

ega bo‘lishi mumkin.  

Fe’lning  shaxssiz  shakllaridan  faqat  sifatdosh  va  infinitiv  ajratiladi, 

ravishdoshga  muvofiq  keluvchi  shakllar  esa  infinitivus  paradigmasiga 

kiritilgan.  

Ushbu bo‘limda shu kabi bo‘linishlarga ega ravishlar ro‘yxati beriladi va 

muallif  ba’zan  mazkur  so‘z  turkumini  juda  keng  izohlaydi.  Bu  yerda 

ko‘makchilar, bog‘lovchilar va undovlar illustrativ materialni jalb qilgan holda 

ko‘rib chiqilmaydi.   

Tabiiyki, muallif fikrlarida biz qo‘shilmaydigan  o‘rinlar ham bor.  Shu 

o‘rinda  qayd  etish  joizki,  bu  yevropaliklarning    turkiy  til  haqidagi  dastlabki 

ishlardan  biri.  Qolaversa,  o‘sha  davr  tilshunoslarida  mavjud  steriotiplarga 

qaramasdan  I.Megizer  turkiy  tilning  fundamental  asoslarini  va  uning  o‘ziga 

xosligini ochib berishga muvaffaq bo‘lgan.  



 

921 


Uchinchi bo‘limda majmuaviy material, turli mashqlar, Xristian dining 

asosiy holatlari, bir qismi turkiy asosga ega bo‘lgan,  bir qismi esa turkiy tilga 

lotin  tilidan  tarjima  qilingan  maqol  va  matallar  keltirilgan.  Poliglot  sifatida 

I.Megizer  fikrlardagi  o‘xshashlikni  yaqqolroq  yetkazib  berishni  xohlagan, 

shuning uchun mazmunan o‘zaro yaqin bo‘lgan tillar: turkiy, arab, forsiy, lotin, 

nemis, italyan tillaridan maqollar kiritgan. 

Uchinchi  bo‘limdagi  materiallarni  tatar  va  rus  tillariga  tarjima  qilish 

jarayonida muallif matnini saqlashga harakat qildik. Ammo ish jarayonida bir 

qadar murakkabliklarga duch keldik. Megizer tomonidan maqollarning turkiy 

qismi  bir  variantda,  ayrim  o‘rinlarda  esa  ularning  arab  va  fors  tillaridagi 

ekvivalentlari  keltirib  o‘tiladi.  Lotin  tilidagi  qismida  turkiy  maqollar 

mazmunini  yetkazishning  turli  usullarini  ko‘rishimiz  mumkin.  Ko‘p  hollarda 

lotin,  nemis  va  italyan  tillaridagi  ekvivalenti  qo‘llanilgan.  Muallif  turkiy 

tillardagi  maqollarning  ekvivalentini  topa  olmagan  paytda  maqollarni  lotin 

yoki nemis  tiliga  so‘zma-so‘z  tarjima  qilgan.  Ayrim  o‘rinlarda,  u  bunday 

tarjimani qo‘shimcha izoh bilan bergan (masalan: № 5, 37, 190 va hokazo).  

Muallif  tomonidan  tarjima  ekvivalentlari  qo‘llanilgan  o‘rinlarda  turkiy 

maqollarni so‘zma-so‘z tarjima qilish kerakmi, yoki muallif tomonidan berilgan 

Yevropa tillaridan olingan ekvivalentlarni asos sifatida olish kerakmi, degan 

mulohazalar paydo bo‘ldi. Tatar tiliga tarjima qilish jarayonida turkiy tildagi 

maqollarni  asos  sifatida  olishga  urindik,  ularning  leksik  va  mazmuniy 

yetkazilishini ta’minlash bilan cheklandik. Rus tiliga tarjima qilganda esa biz 

boshqa  usullardan  foydalandik.  Ko‘p  o‘rinlarda  muammoga  duch  kelmadik, 

negaki tarjimalar juda yaqin edi, turkiy va lotin tilidagi maqollar ayrim leksik 

tafovvutlarni hisobga olmaganda o‘zaro mos kelar edi. Muqaddas kitoblardan 

yoki mashhur antik mualliflardan hikmatlar berilganda lotin tilidagi variantni 

afzal  ko‘rdik  (masalan:  №  7,  13,  61,  88,  187  va  boshq.).  Qolaversa,  bu 

frazeologik  birliklarni  turli  tizimga  oid  tillarga  tarjima  qilishning  ma’qul  

usullaridan biri (istalgan ikki tilli lug‘atga qarang). Ayrim holatlarda so‘zma-

so‘z turkiy tarjimadan foydalandik (№ 184, 188, 189, 193 va boshq.).  




 

922 


Oxirgi  (to‘rtinchi)  bo‘lim  “Dictionarium  Latino-Turcicum  et  Turcico-

Latinum” (Megisero 1612: 228-338) ikkita lug‘atdan iborat: lotincha-turkiycha 

(2560 so‘z) va turkiycha-lotincha (2440 so‘z). Bizning ishda lug‘atning faqat 

turkcha-lotincha, lotincha-turkcha qismi keltirilgan va tatar hamda rus tillariga 

tarjima qilingan.  

Lug‘at mazmuni rang-barang bo‘lib, hayotning deyarli barcha jabhalarini 

qamrab oladi. Lug‘atning asosiy qismini nisbatan faol qo‘llaniluvchi tushuncha, 

hodisa va predmetlarning nomlari tashkil  qiladi. Bundan tashqari, juda ko‘p 

atoqli  otlar  keltirilgan.  Atoqli  otlar  qatorining  aksariyat  qismi  erkaklarning 

ismi.  Bunda  Bibliyadagi  matnlar  yoki  siyosiy,  tarixiy  voqealar  bilan  bog‘liq 

ismlar  keltirilgan  (Avraam-Abram-Ibragim,  Aleksanr-Iskander,  Mariya  va 

boshq.). Geografik nomlar alohida guruhni tashkil etadi. Toponimika o‘zining 

rang-barangligida berilgan. Aholi punktlari, suv ob’ektlari, relef xususiyatlari, 

siyosiy-boshqaruv birliklari nomlari kitob yozilgan davr yoki uzoq bo‘lmagan 

o‘tmish, tarix bilan bog‘liq voqealar bilan aloqador.  

Lug‘atda ilmiy material ham mavjud bo‘lib, asosan ular tibbiy nomlar, 

shuningdek o‘simlik yoki hayvonot olamiga taalluqli. Harbiy leksika lug‘atda 

ancha  keng  ifodalangan:  harbiy  bo‘linmalar,  harbiy  lager  inshootlari,  qurol-

yarog‘lar nomlari, ot anjom-aslahalari (abzal), oshxona buyumlarini nomlovchi 

so‘zlar.  

Savdo-sotiq va boshqaruv faoliyatiga dahldor leksika juda qiziq. Oziq-

ovqat  mahsulotlari,  noz-ne’matlar,  ichimliklar,  jumladan  turkiy  taomlarning 

nomlari berilgan (masalan: palov, sharbat, qatiq).    

Lug‘at  tarkibi  hech  ham  nazariy  qismdagi  material  illustrasiyasi  bilan 

cheklanmaydi. Lug‘at leksik materialining kengligi, grammatik qismdagi ayrim 

metodik xarakterdagi izohlar, materiallarni berish xarakteri, ancha erkin ifoda 

uslubi,  boy  sinonimika  Megizer  turkiy  tili  grammatikasi  o‘zining  aniqligi  va 

grammatik ravshanligi bilan bir qatorda, mustaqil o‘rgatuvchi qirralarini ham  

ifodalaydi.  Bu  ishning  qimmatini  sira  pasaytirmaydi,  aksincha,  nafaqat 



 

923 


umumadabiy  til  leksikasiga  doir  material,  balki  so‘zlashuv  nutqini  aks 

ettiruvchi, undov xarakteridagi kundalik ifodalar bilan o‘ziga jalb qiladi.  

Grammatika,  shuningdek  maqollar  lug‘ati  turkiy  tilni  o‘rganuvchilar 

uchun  qimmatili  material  bo‘lib,  uning  turli  insonlar  tomonidan  qo‘llanilishi 

uchun istiqbolni ochib berdi.  

Lug‘at tarkibi ancha  sodda.  Lug‘at  maqolasi  ikkita  ustundan  iborat: 

birinchi  ustun  –turkiy  so‘zlar,  ikkinchi  ustun  –lotincha  so‘zlar.  I.Megizer 

nashrining  ayrim  o‘rinlarida  texnik  kamchiliklar  uchraydi:  bir  ustunchadagi 

so‘zlar ikkinchi ustunchada ham berilib qolgan. Masalan: turkiy materialdagi 

fe’lning    va  otning  qo‘shimcha  shakllarini  ko‘rsatib  beriladi.  Odatda,  so‘zlar 

bitta  tarjima  bilan  berilgan  va  ular  har  doim  ham  so‘z  ma’nosini  to‘g‘ri 

tushunish uchun kifoya qilmagan. Megizerning o‘zi ham buni qayd etib o‘tadi 

va so‘zning faqat asosiy ma’nosini olganligini ta’kidlaydi: “Ushbu turkiy tilni 

hatto yuzaki bilgan holatda ham juda katta foyda va qulayliklar yuz beradi. Bu 

tildagi  so‘zning  faqat  asosiy  ma’nosi  o‘zlashtirilsa  ham,  ishonamanki,  ma’no 

to‘liq  tushuniladi.  Sen  Muhtaramga  bu  yaxshi  ma’lum,  shuning  uchun 

tushuntirish uchun ko‘p so‘z ishlatishning hojati yo‘q. Inson hayotining barcha 

jabhalarida, hatto, tinch zamonda ham, urush vaqtida ham, uyda ham, harbiy 

yurishda  ham  barcha  joyda  chet  tillarini  bilish,  xususan  bizning  asrda  ham 

turkiy  tilni  bilish  va  tushunish  ajoyib,  faxrli,  maqtovga  loyiqdir”  (Megizer 

2012:15-16). Maqollarga batafsil izohlar berilgan bo‘lsa, lug‘atda lotincha qism 

sxematik tarzda, ko‘rsatmalarsiz beriladi.  

Bu o‘rinda shunday taxminni ilgari surish mumkinki, lotin tilini biladigan 

insonlar uchun bu kabi ko‘rsatmalar ortiqcha edi. O‘sha davrning esa deyarli 

har  bir  ziyoli  insoni  lotin  tilini  bilgan.  Turkiy  qismda  qo‘shimcha  ma’lumot 

keltiriladi. Masalan, fe’llarda nafaqat infinitiv, balki aniqlik maylidagi birinchi 

shaxs  shakli  ham  beriladi.  Lotin  qismida  esa  bir  o‘rinlarda  infinitiv,  boshqa 

o‘rinlarda  esa  hozirgi  zamonning  birinchi  shaxs  shakli  beriladi.  Bu 

tarjimalarimizda  ham  aks  etdi:  tatarcha  tarjima  turkiy  qismdagi  so‘zni 

yetkazishga asoslangan, ruscha tarjima esa lotin tilidagi qismga asoslangan.  




 

924 


 

 

 




Download 8,82 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   547   548   549   550   551   552   553   554   ...   581




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish