Tili va adabiyoti universiteti til va adabiyot: ilmiy va amaliy izlanishlar yo

tazvirlari  (muftiylar  nayranglari)  tiyraligidin  zarur  yoruq.  Rishvaxoʻr 

(poraxoʻr)  muftiylar  qoshida  mankub  va  hiylakor  valilar  –oldida  ma’yub 

(aybdor) omi qozi may ichkay oʻlturgulukdur va doʻzax oʻtiga yotmasdin burun 

kuydurgulukdur”  [3,  18-bet].  Ayniqsa,  qonun  tili  XVII-XVIII  asrlarda 

huquqshunos olimlar tomonidan juda chuqur oʻrganilgan. Buyuk fransuz olimi 

SH. L. Monteskening “Qonunlarning ruhi”, ingliz huquqshunos olimi I.Bentam 

“Nomografiya”  nomli  asarlarida  qonun  tili  masalasiga  alohida  toʻxtalib 

oʻtishgan. XIX asrda nemis huquqshunos olimlari R.Iering va A. Shtosslar qonun 

tili masalasiga alohida e’tibor qaratib, uning ilmiy-nazariy qoidalarini ishlab 

chiqishga munosib hissa qoʻshganlar. Tadqiqotda Sharq huquqiy ijodkorligiga 

alohida e’tibor qaratilib, Manu va Xammurappi qonunlariga, muqaddas Qur’oni 

Karim  tiliga  yuqori  baho  beriladi.  Bu  qonunlarning  tiliga  sobiq  shoʻrolar 

davrida  ayrim  huquqshunos  olimlar,  jumladan  I.M.Volkov,  A.A.Ushakovlar 

tomonidan salbiy baho berilganligi, lekin bu fikrlar notoʻgʻri ekanligi [5, 14-bet] 

Sh.  Koʻchimovning  dissertatsiyasida  dalillar  bilan  isbotlab  berilgan.  Bundan 

tashqari xalqimizning qadimiy manbalaridan biri boʻlgan “Avesto”dagi soʻzlar 

ham aynan qonun tilining yorqin misolidir. Oʻzbek yuridik tili sobiq shoʻrolar 

davrida  tarjima  vositasiga  aylanganligi,  markaz  tomonidan  joʻnatilgan 

normativ-huquqiy  hujjatlar  nomigagina  oʻzbek  tiliga  tarjima  qilinganligi 

alohida  ta’kidlanadi.  Hatto  sobiq  ittifoq  davrida  qonunlarni  milliy  tillarning 

oʻziga xos xususiyatlaridan kelib chiqqan holda erkin tarjima qilishga ham yoʻl 

---

 

69 

qoʻyilmagan. Milliy istiqlol oʻzbek qonunchiligining tili istiqboli, ilmiy-nazariy 

qoidalarining fundamental asosda chuqur oʻrganilishi uchun tamoman yangi 

bir  davrni  boshlab  berdi.  Mustaqillikdan  soʻng  huquqshunos  olimlar 

Gʻ.Abdumajidov, Gʻ.Ahmedov, A.Saidov, H.Odilqoriyev, L.Saidova, tilshunoslar 

M. Qosimova, Sh. Koʻchimov va boshqalar tomonidan bir qancha ishlar amalga 

oshirilganligini  alohida  ta’kidlab  oʻtishimiz  joiz.  U  M.Mirxamidov, 

S.Hasanovlarning huquq va til bir-biri bilan uzviy bogʻliq ijtimoiy hodisa boʻlib, 

til  axborot  olish  va  berish  hamda  saqlashning  oʻziga  xos  quroli  vazifasini 

bajarsa, huquq esa jamiyatda inson xatti-harakati, huquqlari va erkinliklarini 

ta’minlash, qonunlarning ustuvorligiga erishish, davlat boshqaruvining izchil 

mukammal  tizimini  joriy  etishga  xizmat  qilishi  haqidagi  fikrlariga  qoʻshilib, 

huquqning roʻyobga chiqishi tilsiz mavjud boʻla olmasligini e’tirof etadi [6, 7-

bet]. 

Xulosa qilib aytadigan boʻlsak, qonunlar tili terminalogiyasi tarixan oʻrganilgan 

soha boʻlib,  bugungi  kunda  tilshunoslik  va  huquqshunoslikning  oʻzaro 

bogʻliqlikda  yanada  rivojlanayotgan  sohasi  hisoblanadi.  Bu  soha  toʻxtab 

qolmasdan yangi – yangi ilmiy izlanishlarga tayanch boʻladi.