|
elim, Moziyni yod etay desang, Xalq boʻl elim” kabi misralarida a jib
oʻxshashlikni koʻroʻramiz. Hamma misralarda Xalqni birlikka chorlash turadi.
Abdulla Oripov lirikasida Oʻzbekiston - xalq – tabiat obrazlari
uygʻunlikda ochiq bir kitobdek koʻz oʻngingda namoyon boʻladi. Abdulla Oripov
shoir ona yurtining yoniq she’rlarini ehtiros bilan, mehr bilan oʻqitayotgandek
tuyuladi. Darhaqiqat, Abdulla Oripov she’rlarining asosiy mavzui – ona yurt,
Oʻzbekiston, Vatandir. Aslida Vatan, xalq, ona yurt, tabiat – bular bir zaminda
yuzaga kelgan tushunchalar. Yolgʻiz Vatanni sevib xalqni, tabiatni sevmay
boʻlmaydi. Ona yurtga, soʻlim va dilbar goʻshalarga muhabbatdan ulkan va
salobatli Vatan tushunchasi oʻsib chiqadi.
Ey aziz yurt, hurriyat-davron muborakdir senga,
Oʻzbekiston – begʻubor osmon muborakdir senga.
Necha yuz yil sen kurashding mustaqillik oni deb,
Sen ani topding, ulugʻ imkon muborakdir senga…
“Abdulla Oripovning ijtimoiy she’riyati bir vaqtning oʻzida koʻngil
lirikasidek qabul qilinadi”[ Hamdamov U. Yangi oʻzbek she’riyati. ―T.:Adib,
2012]. Abdulla Oripov lirikasida koʻpincha xalqimiz tarixiga murojaat etish,
milliy xarakter asoslarini anglab etishga intilish, bolalik xotiralarini koʻz
205
oʻngida jonlantirish, tiklash, ona yurt manzaralariga estetik munosabatda
boʻlish orqali Vatan obrazini bunyod etadi. «Xalq», «Vatan», «Turkiston
bolalariga», «Oʻzbek qomusi», «Fidoyi» kabi she’rlarida Vatan mavzusining
yangi qirralarini falsafiy umumlashmalarda ochib berdi. Yurtning koriga
yaragan ezgu fazilatli insonlar obrazini yaratdi. Bu she’rning mazmun-
mundarijasini Vatan va xalq sha’niga madhiya aytish, mavjud reallikni
shunchaki ta’kidlash tashkil etmaydi. Sheʼrlaridagi milliy ruh qalbingizga
koʻchganini sezmay ham qolasiz. “Maydanak” sheʼridagi mana bu misralar
buning isbotidir:
Endi jiddiy turib bu yonga qara,
Falakda koʻrinar ikkita oq qand.
Biri “Oʻzbekiston” degan sayyora,
Birovining esa nomi – “Samarqand”.
Sheʼrning poetik xulosasida ham milliy ifoda, milliy ruh, milliy talqin
mujassam. “Agar magʻiz boʻlsang, olam bir danak” tashbehi ana shu milliylikka
yorqin bir dalildir. Vatan haqida gap borar ekan, Abdulla Orpov shoirning
burchini faqat madhiyabozlikdan, yurtni faqat ulugʻlushu koʻklarga
koʻtarishdan iborat, deb tushunmaydi. Toʻgʻri, u Vatan dardlarini goʻzalligini,
iqbolini kuylaydi, biroq uning sermashaqqat tarixi va taqdirini haqqoniy
gavdalantirish maqsadida koʻproq Vatan dardlarini kuylaydi, bir fidoyi farzand
kabi uning dardlariga malham boʻlgisi keladi. Bu Vatan tarixda koʻpdan-koʻp
buyuk farzandlarga, ulugʻ kashfiyotlarga, insonparvar gʻoyalarga doya
boʻlganini dunyoga koʻz-koʻz qiladi, hozir ham uning oʻshal tarixga munosib
boʻlishini istab, oʻzini tugʻyonlar bagʻriga uradi.
Abdulla Oripovning Vatan timsolini yaratishga bagʻishlangan
she’rlaridagi poetik obrazlar, ayniqsa, falsafiy, xalqchil va ohorli boʻlib, bu
yoʻnalishdagi she’rlar ichida «Men nechun sevaman Oʻzbekistonni» hamda
«Oʻzbekiston» she’rlari alohida ajralib turadi.
Kech kuz edi, men seni kо‘rdim,
Derazamdan boqardi birov.
206
U sen eding, o, dehqon yurtim,
Turar eding yalangtо‘sh yayov.
-Tashqarida izillar yomgʻir,
Kir, bobojon, yayragil bir oz.
Deding:-Paxtam qoldi-ku, axir,
Yigʻishtiray kelmasdan ayoz.
Ketding, umri mahzanim manim,
О‘zbekiston, Vatanim manim [Oripov A. Tanlangan asarlar. Olti jildlik, 4-
jild, – Toshkent: Adabiyot va san’at, 2001].
Shoir, ayniqsa, “Oʻzbekiston” qasidasida ayni Vatan, yurt, xalq dardini
mohirona tasvirlab bergan. Bu she’r 1968-yilda yozilgan. Oʻsha kezlari “SSSR ―
bizning yagona Vatanimiz” degan soxta shior koʻplab insonlar ongiga
singdirilgan edi. Abdulla Oripov ana shunday bir sharoitda “Oʻzbekiton
―Vatanim manim” deb chiqdi. Shoir Vatanni obrazini tarixiy shaxslar orqali
tasvirlash yoʻlidan bordi. Beruniy, Amir Temur, Mirzo Ulugʻbek, Navoiy,
Jaloliddin Manguberdi kabi buyuk bobolarimizni madh etar ekan, shunday
buyuk ajdodlari bor, “Amudaryodan sakrab oʻtgan Jaloliddinlari”, “Temur tigʻi
yetmagan joyni qalam bilan oldi Alisher”lari bor yurtdan faxr hissini tuyadi va
ona xalqim oʻzing baridan buyuksan deydi:
Bоbоlаrdаn soʻzlаdim, аmmо
Bir zоt bоrkim, bаridаn suyuk:
Buyuklаrgа bахsh etgаn dаhо,
Onа хаlqim, oʻzingsаn buyuk.
Bu buyuk shахsiyatlаrning yarаtuvchisi “bаridаn buyuk”, “bаridаn
suyuk” хаlqdir. Shоir kеyingi bаndlаrdа mаnа shu buyuk vа suyuk оnа
хаlqining timsоlini yarаtаdi. bundаy buyuk fаrzаndlаrni jаhоngа yеtkаzib
bеrgаn, ulаrning shоn-shаrаfini аsrlаrdаn аsrlаrgа оlib oʻtgаn mаnа shu
хаlqdir. Shu tаriqа Vаtаn vа millаt tushunchаsi bir-birigа oʻtib, bir-birini
toʻldirib bоrаvеrаdi. dаrhаqiqаt, oʻzbеk dеgаni bu oʻzbеkis tоndir, Oʻzbеkistоn
dеgаndа esа oʻzbеk koʻz оldimizgа kеlаdi. bu shе’r yanа bir mаshhur shоirimiz
207
Erkin Vоhidоvning “Oʻzbеgim” qаsidаsi bilаn dеyarli bir vаqtdа yozildi vа
ikkаlа аsаr хаlqimizning oʻzligini аnglаshidа sеzilаrli rоl oʻynаdi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
