Tili va adabiyoti universiteti til va adabiyot: ilmiy va amaliy izlanishlar yo

Uloba va urkamoch. “Muhokamat ul-lugʻatayn”da bizga notanish yana 

ikkita taom nomi uchraydi: “Va yana ba’zi yemaklardin qaymogʻ va qatlama va 

---

 

162 

bulamogʻ va qurut va uloba va mantu va quymogʻ va urkamochni ham turkcha 

ayturlar” [6. 17-bet]. ANATILda uloba – “ovqatlarning bir turi” [3. 285-bet], 

urkamoch – “taom turlaridan biri” [3. 297-bet] deb izohlansa, NALda uloba – 

“issiq ovqatning bir turi” deb koʻrsatilgan [12. 624-bet]. Bu izohlar bizga ushbu 

taom nomlari haqida yetarli va aniq ma’lumot bermaydi, ularning qanday ovqat 

ekanligi, qaysi mahsulotlardan tayyorlanishini anglatmaydi.  

Alisher Navoiy asarlarida gi taom nomlarining leksik-semantikguruhlari 

oʻzichida  xilma-xilturlarga  va  kichik  guruhlarga  boʻlinib,  ular  oʻsha  taom 

nomlarining  qanday  mahsulotdan  tayyorlanishi  va  biror  marosimga 

moʻljallanishi kabi xususiyatlaridan kelib chiqqan. Navoiy asarlari tilida qayd 

etilgan ayrim taom nomlari hozirgi oʻzbek tilida deyarli bir xil yoki biroz fonetik 

oʻzgarishga  uchragan  shaklda  qoʻllanmoqda  (qovurmoch–  qoʻgʻirmoch; 

tolgʻon/tolqon - talqon). Uchramaydigan qismi ham mavjud (bugʻro, jijigʻliqosh, 

uloba va urkamoch).

 

Oʻrganilayotgan  manba  tilidagi  taom  nomlarining  leksik-semantik 

xususiyatlarini tahlil qilish jarayonida, ularning fonetik, variantlilik hodisalari, 

shuningdek, ayrim ma'no farqlari aniqlandi.