Tili va adabiyoti universiteti til va adabiyot: ilmiy va amaliy izlanishlar yo

Kalit soʻzlar:  sinonim,  sinonimlik,  sinonimika,  sinonimiya,  ma’nodosh,  leksik 

sinonimiya, frazeologik sinonimiya, affiksal sinonimiya, sintaktik sinonimiya. 

 

Annotation. In the explanatory dictionaries of the Uzbek language, a synonym and 

related  cases  have  different  interpretative  terms;  these  descriptions  require  a  different 

presentation from the authors and a peculiar method in relation to the criticizing object. In 

the explanatory dictionaries of the Uzbek language, synonyms are given such descriptions of 

"sound composition, different in pronunciation, but identical in meaning or very close". And 

also in the dictionary brief descriptions of the synonym are given, synonymous, synonymy, 

synonymy. 

Keywords:  synonym,  synonymous,  lexical  synonymy,  phraseological  synonymy,  affix 

synonymy, syntactic synonymy. 

 

 

Til va adabiyot:  

ilmiy va amaliy izlanishlar yoʻlidagi ilk odimlar   

 

2020-yil 30-aprel 

---

 

152 

Oʻzbek tilining izohli lugʻatlarida sinonim va u bilan bogʻliq hodisalarni 

atovchi  terminlar  har  xil  talqinga  ega  boʻlib,  mazkur  izohlarning  turlicha 

keltirilishi lugʻat  mualliflarining  tadqiq  ob’ektiga  oʻziga  xos  yondashuvini 

belgilaydi.  

1981  yilda  chop  etilgan  OʻTILda  sinonimga  “tovush  sostavi,  talaffuz 

jihatidan  boshqa-boshqa,  ammo  ma’nosi  bir,  oʻxshash  yoki  juda  yaqin 

soʻzlardan har biri” deya ta’rif beriladi. Shu oʻrinda lugʻatda sinonim, sinonimlik, 

sinonimika, sinonimiya tushunchalariga qisqa izoh berib oʻtilgan. 

Shuningdek, OʻTILning 2006 yildagi nashrida ham sinonimlarga shakli 

har xil, ma’nosi bir xil yoki bir oz farqli boʻlgan til birliklari qatoridagi har bir 

til birligi deya tavsif beriladi. A.Madvaliev tahriri ostida nashr etilgan mazkur 

lugʻatda sinonim, sinonimlik, sinonimika, sinonimiya tushunchalari ma’nodosh 

tushunchasiga nisbat berib sharhlangan. Lugʻatdagi ma’nodosh tushunchasiga 

berilgan  izohda  ham  shunga  mos  sharh  beriladi,  ammo bu oʻrinda 

ma’nodoshlik  bilan  sinonimiya  oʻrtasidagi  aloqadorlik  borasida  hech  narsa 

aytilmagan.  

OʻTILning  har  ikki  nashrida  berilgan  soʻz  sinonimik,  polisemantik 

qurshovga  ega  boʻlgani  holda,  shu  qurshovga  aloqador  har  bir  izoh  arab 

raqamlari  (1,  2,  3,  4  va  h.)  bilan,  shakldoshlik  holatida  esa  rim  raqamlari 

(I,II,III,IV  va  h.)  bilan  belgilanib  izohlangan.  Shuningdek,  tegishli  soʻzning 

ma’nodoshi  mavjud  boʻlgani  holda  uning  asl  ma’nosiga  teng  keluvchi 

sinonimlarning namunalari ham [] belgisi ichida yoxud uningsiz, ochiq matnda, 

ammo leksik-semantik tasnifsiz, shu tasnifga ishora beruvchi shartli belgilarsiz 

keltirilgan. Holbuki, aksar soʻz  va soʻz  birikmalariga (masalan,  ATALMOQ 1