Til tarixi ma’ruza matni



Download 1,03 Mb.
Pdf ko'rish
bet17/72
Sana08.08.2021
Hajmi1,03 Mb.
#141569
1   ...   13   14   15   16   17   18   19   20   ...   72
Bog'liq
til tarixi

 
4-MAVZU 
O`ZBEK ADABIY TILINING XII ASRDAN KEYINGI TAKOMILI 
Reja 
1.  Bu davrdagi tarixiy jarayon va adabiy til an`anasi. 
2.  Bu davrning tayanch dialekti masalasi. 
3.  «Qarluq-Xorazm» adabiy tili va uning manbalari 
4.  «Chig`atoy ulusi» adabiy tili va uning manbalari. 
5.  «Oltin O`rda» adabiy tili va uning manbalari. 
 
O`zbek  adabiy  tilining  XII  asrdan  so`nggi  takomilida  XIII-XIV  asrlardagi 
tarixiy vokealarning roli kattadir. 


 
44 
Ma`lumki,  mo`g`ul  qabilalarining  faolligi  X  asrdanoq  osha  boradi. 
Ularning  qabilalaridan  bo`lgan  qoraxitoylar  va  XII  asrning  o`rtalarida  O`rta 
Osiyoga bostirib kiradilar. Bu erda ular ikki tomondan kurash olib borishga majbur 
bo`ladilar.  Bir  tomondan,  Xorazmshoh  davlati  bilan,  ikkinchi  tomondan,  mo`g`ul 
urug`laridan  naymanlar  bilan.Xorazmshohlar  bu  kurashda  ko`chmanchi  qipchoqlar, 
o`g`uzlardan  foydalanadilar  va  qoraxoniylarni  siqib  chiqaradilar.  Lekin  ular  O`rta 
Osiyo, xususan, o`zbek elati sostavida Xitoy deb nomlangan urug`ni qoldirib ketdilar. 
XIII  asrning  boshlarida  esa  O`rta  Osiyoga  mo`g`ullarning  istilosi 
boshlanadi.  V.Bartol’dning  ta`kidlashicha,  bu  tarixiy  voqea  O`rta  Osiyoda  barpo 
bo`lgan davlatning tiliga ham ta`sir etdi va uning tili turkiy til bo`lib rasmiylashdi. 
Mo`g`ullar istilosi natijasida tuzilgan davlat CHig`atoy davlati deb yuritildi va XIV 
asrning oxirigacha Temuriylar imperiyasi tuzilguncha davom etdi. CHig`atoy davlati 
turkiy, eroniy til va madaniyatiga ega bo`lgan qabila va elatlar yashovchi territoriyada 
tashkil  topdi  va  o`zining  yozma  adabiyot  tilini  yaratdiki,  u  Navoiy  davridagi  eski 
o`zbek adabiy tiliga baza bo`lib xizmat qildi. 
CHig`atoy  tili  deb  atalgan  adabiy  til  ilmiy  adabiyotlarda  qoraxoniylar 
davrida  tashkil  topgan  qarluq-chigil-uyg`ur  va  g`arbiy  xorazm  (o`g`uz)  tilining 
davomi  hamda  taraqqiy  etishi  natijasida  yuzaga  keldi,  deb  e`tirof  qilinadi.  XII-XIV 
asrlar  adabiy  tiliga  qoraxoniylar  davri  tili  negiz  qilib  olinganligi  uchun  ham,  tildagi   
«d»lashishga aylana boradi.  
XIII  asrda  mo`g`ul  qabilalarining  ta`sirida  Xorazm  aholisining  turkiy 
tilga o`tishi jarayoni tugallandi. 
XIII asr oxiri va XIV asr boshlarida turkiy tillarda so`zlovchi aholilar faqat 
qishloqlarda  va  cho`l  rayonlarda  emas,  balki  O`rta  Osiyo,  Qashqarning  yirik 
shaharlarida ham oshib bordi. 
Bu  esa  badiiy  adabiyotda  kitobiy  tilga  nisbatan  jonli  xalq  tiliga  murojaat 
qilishni  taqozo  qila  boshladi.  SHu  bilan  birgalikda  XIII-  XIV  asrlarda  Xorazmni 
ham  qo`shib  olgan  Oltin  O`rda  davlati  tuziladi.  Oltin  O`rdaning  bir  qismi  bo`lgan 

Download 1,03 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   13   14   15   16   17   18   19   20   ...   72




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish