Tikuvchilik ishlab chiqarish

Matrial tanlash 

 

 

Ayollar matrial xilma-xildir. Zamonaviy  bashang liboslar uchun matrial juda ko`p Bir necha 

tanho tolalarning bo‘ylamasiga qo‘shilishidan hosil bo‘lgan tolalarni birikkan (kompleks) tola 

deb ataladi.Tolalar tarkibi va olinish usullariga ko‘ra tabiiy va kimyoviy tolalarga bo‘linadi. 

To‘qimachilik tolalarining sinflanishi 1-rasmda berilgan.Tabiiy tolalarga tabiatdagi organik va 

noorganik  moddalardan  olinuvchi  to‘qimachilik  tolalari  kiradi.Tabiiy  organik  tolalar 

o‘simliklarning  urug‘i  va  mevasidan  (paxta,  koyr,  kapok),  poyasidan  (zig‘ir,  jut,  kanop  va 

hokazolar), barglaridan (yukka, abaka, manilla) olinadi. Tabiiy organik tolalar tarkibiga qo‘y, 

echki,  tuya  va  boshqa  hayvonlarning  terisi  ustidagi  tuk  qoplamasidan  olinuvchi  jun  tolalari 

hamda  tut  va  eman  qurtlarining  bezlari  ishlab  chiqaradigan  tabiiy  ipak  kiradi.Tabiiy 

noorganik  tolalarga  toshpaxta  (asbest)  tolasi  kirib,  u  tog‘  jinslari  birikmalaridan  ishlab 

chiqariladi.Kimyoviy  tolalarga  tabiiy  yoki  sintez  yo‘li  bilan  olingan  yuqori  molekulali 

birikmalarni  kimyoviy  usulda  ishlov  berish  asosida  olinadigan  tolalar  kiradi.Xuddi  tabiiy 

tolalardek, kimyoviy tolalar ham organik va noorganik moddalardan iborat bo‘ladi. Organik 

kimyoviy  tolalar  sun’iy  va  sintetik  tolalarga  bo‘linadi.Agar  tola  tabiatda  mavjud  bo‘lgan 

yuqori  molekulali  birikma-  lardan  olinsa,  u  sun’iy  tola  deb  ataladi.Agar  tola  olish  uchun 

ishlatiluvchi  yuqori molekulali  birikma- larni  oddiy moddalarni sintezlash  yo‘li bilan olinsa, 

bunday  tolalar  sintetik  tola  deb  ataladi.Sun’iy  kimyoviy  tolalarga  sellyuloza  va  uning 

efirlaridan  olinuvchi  viskoza,  mis-ammiak  va  atsetat  tolalari  hamda  oqsil  moddalardan 

olinuvchi  kazein,  zein  va  hokazolar  kiradi.  Sintetik  kimyoviy  tolalarning  assortimenti  juda 

keng bo‘lib, ularga poliamidlardan olinuvchi kapron, anid, enant; poliefirdan  

lavsan; poliakrilnitrildan  

—  nitron; polivinilxloriddan  

—  xlorin; polivinil spirtidan  

—  vinilon; poliuretandan  

—  spandeks; poliolefindan  

—  polipropilen, polietilen tolalari va shularga o‘xshash bir qator tolalar kiradi. 

Noorganik kimyoviy tolalarga metall va shishadan olinuvchi tolalar kiradi 

---

 

42 

To`qimachilik tolalarining  sinflanishi