Tijorat banklarining depozit siyosatini takomillashtirish istiqbollari

“Халқаро молия ва ҳисоб” илмий журнали. №5, октябрь, 2020 йил. ISSN: 2181-1016
 
3 
boshqarish tizimini takomillashtirish yo‘nalishlari tadqiq etilgan[6]. А.B.Dudka
tijorat banklarining depozit siyosatini takomillashtirishda tijorat bankining strategik 
maqsadlari bajarilishini ta'minlashda, shuningdek resurslar miqdori, sifati va 
taqsimlanishini aniqlashga qaratilgan, taktik rejalarni ma'lum strategik maqsadlarga 
yo‘naltirish tizmini tadqiq etadi[7].
V.P.Akinina, E.A.Zolotova, P.B.Straxovlar o‘z tadqiqotlari orqali tijorat 
bankining jalb qilingan va ajratilgan resurslarining optimal nisbati asosida iqtisodiy 
va matematik model, cheklov parametrlarini hisobga olgan holda - kredit 
tashkilotlarining likvidlik standartlarini hisobga olgan holda, moliyaviy resurslarni 
jalb qilish va joylashtirishning maqbul portfeli shakllantirishni tavsiya etadilar[8].
Mamlakatimiz iqtisodchi olimlaridan Sh.Z.Abdullayeva o‘z tadqiqotlarida 
depozit amaliyoti bilan bog’liq munosabatlarni tahlil qiladi va moliya-kredit yoki 
bank muassasasiga berilgan pul mablag‘lari yoki qimmatli qog‘ozlar emas, balki 
bank omonatlari bilan bir qatorda bojxona to‘lovlari, yig’imlar, soliqlar va 
hokazolarni to’lash uchun kiritilgan badallar ham depozit sifatida talqin etadi[9]. 
A.A.Omonov esa, bank resurslarini boshqarishda strategik rejalashtirish jarayoniga 
alohida e’tibor qaratish lozimligini shuningdek, moliyaviy resurslarni jalb etish va 
joylashtirishda muddatlar bo‘yicha muvozanatlashtirish maqsadga muvofiqligi 
ta’kidlaydi[10].
U.D.Ortiqovning fikricha, tijorat banklari depozit strategiyasini ishlab chiqish va 
uni amaliyotga qo‘llashda tijorat banklari depozit bazasining barqarorligini 
tavsiflovchi ko‘rsatkichlarga rioya qilish muhim ahamiyat kasb etadi. Buning sababi 
shundaki, tijorat banklarining depozit siyosatida qo‘llanilayotgan taktik vositalarning 
qay darajada depozit strategiyasiga mos kelayotganligini aniqlash imkoniyati tijorat 
banki depozit bazasining barqarorligini tavsiflovchi ko‘rsatkichlarni tahlil qilish 
asosida yuzaga keladi [11]. A.M.Rahimov, bank va mijoz o‘rtasida tuzilgan 
shartnomaga asosan muayyan maqsadlarda bankka pul mablag’larini jalb qilish va 
ularni saqlash bilan bog’liq operatsiya sifatida ta’kidlaydi va tijorat banklarining 
iqtisodiyotdagi bo‘sh pul mablag‘larni yetarli darajada jalb etishi va ushbu 
mablag‘larni samarali joylashtirishi muhim vazifalardan biri hisoblanishini qayd 
etadi[12]. Tijorat banklarining jalb qilgan mablag‘lari tarkibida talab qilib olinguncha 
mablag‘lar salmog’ining yuqori ekanligi banklarga jalb qilingan mablag‘lardan to‘liq 
foydalanish va uzoq muddatli investitsion operatsiyalarni amalga oshirishga to‘sqinlik 
qilishini e’tirof etadi. Bank depozit bazasining mustahkamligi banklarning muddatli va 
jamg’arma depozitlari ulushining umumiy depozitlar tarkibida yuqori ekanligi bilan 
belgilanishini ta’kidlaydi[13]. O.U.Mamadiyorov, B.O.Tursunov esa, tijorat banklari 
aktiv operatsiyalaridan farqli ravishda bankning passiv operatsiyalari xo‘jalik 
faoliyatini olib borish natijasida yuzaga keladigan majburiyatlar yig‘indisi sifatida 
qaraydilar[14].
Tijorat banklari faoliyatini rivojlantirish strategiyasi uzoq muddatga 
mo‘ljallangan hujjat ekanligi, depozit siyosati esa uni amalga oshirishning taktik 
vositalaridan biri ekanligini e’tiborga olgan holda depozit xizmatlarini ko‘rsatish 
yuzasidan belgilangan strategik vazifalar alohida olingan davrlar (odatda yillar)ga 

---