Tijorat banklarining depozit siyosatini takomillashtirish istiqbollari

“Халқаро молия ва ҳисоб” илмий журнали. №5, октябрь, 2020 йил. ISSN: 2181-1016
 
2 
tashqari aylanishi zamirida pul mablag‘larini jamg‘arishga nisbatan e’tibor 
darajasining yetarli emasligi kabi qator holatlar bilan izohlanadi. Shu sababli, bank 
tizimida amalga oshirilayotgan islohotlarning banklar likvidliligi va daromadliligiga 
erishishini ta’minlashga yo‘naltirish dolzarb ahamiyatga ega.
O‘zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo‘yicha Harakatlar 
strategiyasida ilg‘or xalqaro tajribada qo‘llaniladigan instrumentlardan foydalangan 
holda pul-kredit siyosatini yanada takomillashtirish, valyutani tartibga solishda 
zamonaviy bozor mexanizmlarini bosqichma-bosqich joriy etish, milliy valyutaning 
barqarorligini ta’minlash; bank tizimini isloh qilishni chuqurlashtirish va 
barqarorligini ta’minlash, banklarning kapitallashuv darajasi va depozit bazasini 
oshirish, ularning moliyaviy barqarorligi va ishonchliligini mustahkamlash, istiqbolli 
investitsiya loyihalari hamda kichik biznes va xususiy tadbirkorlik subyektlarini 
kreditlashni 
yanada 
kengaytirish 
bilan 
bog‘liq 
qator 
chora-tadbirlarning 
belgilangalinishi[1], shuningdek O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2020 yil 12 
maydagi 
PF-5992-son 
“2020–2025 
yillarga 
mo‘ljallangan 
O‘zbekiston 
Respublikasining bank tizimini isloh qilish strategiyasi to‘g‘risida”gi Farmonida 
banklarning depozit operatsiyalarini transformatsiya qilishga doir vazifalar tadqiqot
ishining dolzarbligini asoslashga xizmat qiladi[15].
 
MAVZUGA OID ADABIYOTLAR TAHLILI 
Tijorat banklarini depozit siyosati va ularga ta’sir etuvchi omillar xorijlik 
iqtisodchi olimlardan J.S.Muyanja tadqiqotlarida atroflicha o‘rgaligan bo‘lib, 
tadqiqot jarayonida mamlakat tijorat banklari depozit siyosatini muvofiqlashtirishda 
depozitlarni sug'urtalash va moliyaviy vositachilik: tizimini tashkil etish, bu borada 
depozitlarni sug‘urtalash korporatsiyasi faoliyatini tashkil etish jarayonlari tadqiq 
etilgan[2]. A.Eisdorfer tomonidan amalga oshiriladigan tadqiqotlarda tijorat banklari 
depozit siyosatini amalga oshirishda aktivlarni almashtirish masalasi yuqori xavf 
darajasini optimallashtirish imkoniyatini shakllantiruvchi omil sifatida qayd etiladi. 
Shuningdek, depozit siyosatida risk darajasini tahlil qilishda qat'iy tavakkalchilik 
natijasida kapital xavfi ko‘tarilishi bilan bog’liq omilli jarayonlar tadqiqi o‘z ifodasini 
topgan[3]. 
MDH iqtisodchi olimlaridan L.G.Batrakova tadqiqotlari orqali tijorat banklari 
passiv siyosatida sodda va murakkab foizlardan foydalanish hamda ularning 
ekvivalentligi tahlilini amalga oshirish bilan bog’liq jarayonlar tadqiq etiladi. Depozit 
siyosatini amalga oshirishda foiz stavkasi xavfining mohiyati, baholanishi, 
boshqarilishi va sug‘urtasiga doir chora-tadbirlar tizimini tashkil etish jarayoni tadqiq 
ko‘rsatilgan[4].
А.P.Vojjov banklar tomonidan to‘plangan depozitlar yig‘indisini ularni 
aktivlarga joylashtirish talablariga moslashtirishning mohiyati va usullari hamda 
uning muvozanatini saqlagan holda iqtisodiy o‘sish sur’atlarini tartibga solish uchun 
bank resurslarini konvertatsiya qilish qonuniyatlaridan foydalanish imkoniyatlarini 
yoritib bergan[5]. S.V.Rikov esa zamonaviy bozor sharoitida jismoniy va yuridik 
shaxslarning bo‘sh mablag‘larini depozitlarga jalb qilish va depozit resurslarining 
maqbul hajmini tijorat banklari tomonidan faol va passiv operatsiyalarni samarali 

---