Тижорат банклари операциялари

10- мавзу:Тижорат банкларининг актив ва пассив операциялари

• ТИЖОРАТ БАНКЛАРИНИНГ ПАССИВ ОПЕРАЦИЯЛАРИ ДЕГАНДА УЛАРНИНГ ПАССИВ ВА АКТИВ-ПАССИВ СЧЕТЛАРИДАГИ ПУЛ МАБЛАҒЛАРИНИНГ КЎПАЙИШИ ЁКИ БЎШ ПУЛ МАБЛАҒЛАРИНИ ЖАЛБ ҚИЛИШ БИЛАН БОҒЛИҚ ИШЛАР МАЖМУАСИ ТУШУНИЛАДИ. ОДАТДА ПАССИВ ОПЕРАЦИЯЛАР ДОИМО БАНККА ХАРАЖАТ КЕЛТИРУВЧИ ОПЕРАЦИЯЛАР ТУРКУМИГА КИРАДИ.

Т.Б. пассив операцияларининг
турлари
Қимматли
қоғозларнинг
дастлабки
эмиссияси
Фойдадан
ажратмалар
Бошқа
банклардан ва
юридик шахс
лардан олинган
қарзлар
Депозит
операция
лари
Ўз маблағлар
Жалб қилинган маблағлар

Пассив операцияларнинг ўзига хос хусусияти шундаки, улар асосида банклар томонидан оборотда мавжуд маблағлар жалб қилинади

• Пассив операцияларнинг ўзига хос хусусияти шундаки, улар асосида банклар томонидан оборотда мавжуд маблағлар жалб қилинади
• Янги ресурслар одатда актив кредит операциялари орқали яратилади.

Ўз капитали – биринчи гурух ресурслар яратилади.

• Қимматли қоғозларнинг дастлабки эмиссияси;
• Фойдадан фондлар яратиш ёки кўпайтириш учун ажратмалар қилиш орқали

ИККИНЧИ ГУРУҲ РЕСУРСЛАР ЖАЛБ ҚИЛИНГАН РЕСУРСЛАР ДЕБ ЮРИТИЛИБ

• МБ ва бошқа Т.Б. олинган займ ва кредитлардан
• Депозит операцияларидан.

ИҚТИСОДИЙ ЖИХАТДАН ДЕПОЗИТ ОПЕРАЦИЯЛАРИ ҚУЙИДАГИЛАРГА БЎЛИНАДИ:

• Талаб қилиб олингунча бўлган депозитлар;
• Муддатли депозитлар (депозит сертификатлари)
• Аҳоли жамғармалари.

ТИЖОРАТ БАНКЛАРИНИНГ АКТИВ ОПЕРАЦИЯЛАРИ

• Тижорат банкларининг актив операциялари деганда ўз ва жалб қилинган маблағларни даромад олиш мақсадида жойлаштириш жараёни тушунилади.
• Т.Б. кредит потенциали дейилганда, банкнинг мижозларни кредитлаш имконияти тушунилади.
• Шу боисдан ҳам кредит потенциалини баҳолашда банкнинг кредит ресурслари ва уларнинг барқарорлигига асосий эътибор қаратилади.

БАНКЛАР УЧУН АКТИВ ОПЕРАЦИЯЛАРНИ АМАЛГА ОШИРИШ УЧУН МАЖБУРИЙ ҲИСОБЛАНАДИ

Қонунчиликка риоя қилиш; Ликвидликни ушлаб туриш Ҳар бир операция тури бўйича риск даражаларини тўғри тақсимлаш

АКТИВ ОПЕРАЦИЯЛАР АМАЛИЁТДА ҚУЙИДАГИЛАРГА БЎЛИНАДИ:

• Ликвидликни ушлаб туриш учун амалга ошириш мақсадида амалга ошириладиган операциялар;
• Фойда олиш мақсадида амалга ошириладиган операциялар.
• Албатта, бу операциялар орасида аниқ муттаносиблик мавжуд.

Банк ликвидлигини таъминлашга қуйидаги қуйилмалар киради:

• Банк кассасидаги нақд пуллар;
• МБ счетларидаги пул маблағлари;
• Тез реализация қилинадиган қимматбаҳо қоғозларга қилинган инвестициялар;
• Счетлардаги маблағлар ва бошқа банклар омонатлари.

АҚШ тижорат банклари мисолида актив операциялари турлари бўйича банклар даромадларининг тақсимланиши (%)

КРЕДИТЛАР БЕРИШДАН ОЛИНАДИГАН ДАРОМАД	71,6
ҚИММАТЛИ ҚОҒОЗЛАР БЎЙИЧА ФОИЗЛАР	12
ХАЗИНА ВЕКСЕЛЛАРИ БЎЙИЧА ФОИЗЛАР	5,4
БОШҚА ТУРЛАРИ БЎЙИЧА ОПЕРАЦИОН ДАРОМАДЛАР	3,2
ТРАСТ ДЕПАРТАМЕНТИ ОПЕРАЦИЯЛАРИДАН ДАРОМАДЛАР	2,8
ҲИСОБ ОПЕРАЦИЯЛАРИ БЎЙИЧА КОМИССИОН ҲАҚЛАР	2,6
ДЕПОЗИТ ҲИСОБЛАР БЎЙИЧА КОМИССИОН ҲАҚ	2,4