Тижорат банклари актив ва пассивларини бошқариш усуллари

Масалан, банкнинг 12 ойга жалб қилинган муддатли маблағлари 100,0 млн сўм, 12 ойга берган кредитлари, яъни рискка тортилган активлари эса 120,0 млн сўмни ташкил этилади. Бу ҳолатда банкнинг активлари ва пассивларини геп-таҳлили асосида бошқарганда, бу ҳолатда банкнинг 20,0 млн сўмлик мажбуриятни бажармаслик эҳтимоли мавжудлиги кўриниб турибди. Чунки, 20,0 млн сўм рискка тортилган активларнинг суммаси муддатли маблағлар ҳисобидан эмас, балки талаб қилинган маблағлар ҳисобидан амалга оширилган.

ТБАПБнинг геп-таҳлили усулини қўллаганда молия бозорида фоиз ставкалари 5-10 йиллик даврга таҳлил этилиб, фоиз ставкларининг энг паст, энг юқори, барқарор ёки тез ўсиб борадиган ёки пасаядиган ставкаларида бир неча (одатда 10 тагача) стсенарийлар ишлаб чиқилади.

ТБАПБнинг геп-таҳлили бўйича ишлаб чиқилган ҳар бир стсенарий банк баланси барқарорлиги ва ликвидлигига таъсир даражаси аниқланади.

ТБАПБнинг геп-таҳлили бўйича ишлаб чиқилган ҳар бир стсенарий банк баланси барқарорлиги ва ликвидлигига таъсир даражаси аниқланади.

ТБАПБнинг ноанъанвий усуллари сифатида хеджерлаш ва секюритизатсиялашни таъкидлаш лозим. Бозор иқтисодиёти шароитида ТБАПБнинг ушбу усуллари жуда кенг ва самарали қўлланилмоқда.

Хеджирлаш – бу келгусида бозор риски ва фоизларининг ўзгариш эҳтимолини аниқлаш ва ундан ҳимояланиш мақсадида муддатли суғурта контрактларни тузиш тизимидир. Бир сўз билан айтганда, ТБАПБда вужудга келиш эҳтимоли бўлган рискларни камайтириш ва бартараф этиш ҳамда молиявий йўқотишларни олдини олиш мақсадида хеджерлаш қўлланилади.

Курслар (баҳо)нинг ўзгариши натижасида вужудга келадиган рискларни суғурталаш мақсадида тузилган шартнома “хеджв” бўлиб, хеджерлашни амалга ошираётган хўжалик субъект “хеджер” ҳисобланади. Ушбу усул мутаъдил баҳони белгилаш ва даромад олиш ёки мўлжалдаги харажатни қилиш имкониятини беради.

Хеджерлашда операцияларнинг иккита ҳолати инобатга олинади:

• Хеджерлашда операцияларнинг иккита ҳолати инобатга олинади:
• курс (баҳо)ларнинг ошишини хеджерлаш;
• 2) курс (баҳо)ларнинг пасайишини хеджерлаш.