Tibbiyotda matematik usullarni qo'llash. Tibbiyot va biologiyada matematik usullarni qo'llash sohalari Tibbiyot bilan bog'liq matematik omillar

Leonardo da Vinchi - matematik va anatom
Leonardo Da Vinchi shunday degan edi: "Matematik bo'lmagan odam meni poydevorimda o'qimasin". Tabiat qonunlarining matematik asoslarini topishga harakat qilib, matematikani kuchli bilim vositasi deb hisoblab, uni anatomiya kabi fanda ham qo'llaydi.
Tabiat qonunlarining matematik asoslarini topishga harakat qilib, matematikani kuchli bilim vositasi deb hisoblab, uni anatomiya kabi fanda ham qo'llaydi. U shifokorlar Avitsenna (Ibn Sino), Vitruviy, Klavdiy Galen va boshqa koʻplab olimlarning asarlarini oʻrgangan.Leonardo qoʻlyozmalari XVIII asr oʻrtalarigacha qorongʻulikda qolib, bizgacha toʻliq, tarqoq holda yetib kelmagani juda achinarli. shakl. Leonardo anatomiyani keng va chuqurlikda o'rgangan. U inson tanasining har bir a'zosini juda ehtiyotkorlik bilan o'rgandi. Bu esa uning hamma narsani qamrab oluvchi dahosining ustunligidir. Leonardoni o'z davrining eng yaxshi va eng buyuk anatomi deb hisoblash mumkin. Bundan tashqari, u, shubhasiz, birinchi bo'lib to'g'ri anatomik rasmga asos solgan. Leonardoning asarlari bizda mavjud bo'lgan shaklda, ularni shifrlagan, mavzu bo'yicha tanlagan va Leonardoning o'zi rejalari bilan bog'liq holda risolalarga birlashtirgan olimlarning ulkan mehnati natijasidir.
Rassomlik va haykaltaroshlikda odam va hayvon tanalarini tasvirlash ustida ishlash unda odam va hayvon tanasining tuzilishi va funktsiyalarini o'rganishga bo'lgan ishtiyoqni uyg'otdi, ularning anatomiyasini chuqur o'rganishga olib keldi.
Rassom Verrokkioning ustaxonasida talaba bo'lganida, Leonardo Aristoteldan Galen va Avitsennagacha bo'lgan antik davrning eng buyuk olimlarining anatomik qarashlari bilan tanishdi. Biroq, Leonardo kuzatish va tajribaga asoslanib, odamlar va hayvonlar tanasining organlari tuzilishi haqida to'g'riroq tasavvurga ega bo'ldi.
1517 yilda Leonardoga tashrif buyurgan zamondoshlaridan biri shunday deb yozgan edi: "Bu odam inson anatomiyasini shunchalik batafsil qismlarga ajratdi, chizmalarda tana qismlari, mushaklari, nervlari, tomirlari, ligamentlari va boshqa hamma narsani ko'rsatdi, bundan oldin hech kim qilmagan. Biz bularning barchasini o'z ko'zimiz bilan ko'rdik. ”Barcha qiyinchiliklarni engib o'tib, Leonardoning o'zi anatomiya bilan shug'ullangan va buni qanday qilish bo'yicha batafsil ko'rsatma qoldirgan. U yurak klapanlarini o'rganish uchun shisha modelni ixtiro qildi. U birinchi bo'lib suyaklarni yuqoriga va pastga kesib, ularning tuzilishini batafsil o'rganish uchun anatomiya davomida o'rgangan barcha organlarning eskizini amaliyotga kiritdi. Bu esa uning rasmlari va haykallarida odamlar va hayvonlarning g‘ayrioddiy to‘g‘ri va real tasvirlanishini tushuntiradi. Leonardo skeletni eng aniq tasvirlaydi va tasvirlaydi, birinchi marta uning nisbatlarini butunlay to'g'ri tasavvur qiladi va tasvirlaydi; u ham birinchi bo'lib sakral vertebra sonini aniq aniqlaydi. Leonardodan oldin yaratilgan barcha anatomik tasvirlar shartli edi va keyingi rassomlar bu san'atda Leonardodan oshib keta olmadilar. Leonardo anatomiya bo'yicha erishgan hamma narsa ulug'vor va yangi buyuk yutuqlar uchun asos bo'ldi. Leonardo inson tanasining alohida qismlarining funktsiyalarini aniqlash uchun tajriba orqali harakat qildi. Har bir qismni o'rganar ekan, Leonardo inson tanasini bo'linmas bir butun sifatida qabul qildi va uni "ajoyib asbob" deb atadi. Inson tanasi va hayvonlar tanasining harakatlariga qiziqqan Leonardo nafaqat mushaklarning tuzilishini, balki ularning harakat qobiliyatini, skeletga qanday bog'langanligini va bu biriktirmalarning xususiyatlarini ham o'rgangan.
Leonardoning tadqiqotlari miya faoliyatiga ham tegishli. Sezgilardan Leonardo ko'rish organi bilan eng yaqin aloqada bo'lib, uni "boshqa to'rtta sezgining hukmdori va shahzodasi" deb hisoblagan; dastlab u dunyoni ilhom bilan ko'radigan rassom sifatida ko'rishga qiziqadi. "Ko'rmayapsizmi, - deb yozadi Leonardo, - ko'z butun dunyoning go'zalligini qamrab oladi ... U barcha insoniy san'atlarni boshqaradi va tuzatadi, insonni dunyoning turli burchaklariga ko'chiradi. U matematikaning boshlanishi ... ".
Leonardoning so'zlariga ko'ra, u "anatomiya bo'yicha 120 ta kitob" yozgan, ular yozganidek, u "mehnatkorlikdan mahrum bo'lgan, faqat vaqt etishmasligi". Afsuski, Leonardo anatomiya bo'yicha qaysi 120 ta kitobni eslatib o'tganini bilmaymiz. Uning anatomik yozuvlari va chizmalarining faqat bir qismi alohida varaqlar shaklida bizgacha etib kelgan. Bu qo'lda yozilgan kitoblar, zamondoshlarning guvohliklariga ko'ra, hayratlanarli darajada ijro etilgan. Leonardo da Vinchi dahosining kognitiv qobiliyati cheksiz va cheksiz edi: "Men charchamayman, foyda keltiraman, hamma ish meni charchatmaydi". U butun umri davomida tajriba orqali tevarak-atrofdagi tabiatni kuzatish va o‘rganish orqali barcha tadqiqotlarini matematik tahlil prizmasidan o‘tkazishga harakat qildi.
Uyg'onish davrining eng buyuk shaxslaridan biri Leonardo da Vinchi nomi insoniyat tarixida mustahkam o'rin oldi. Leonardo insoniyat madaniyatining buyuk quruvchisidir. Uning eslatmalari va ajoyib eskizlari bitmas-tuganmas g'oyalar va mohir zukkolikni o'z ichiga oladi.
Vitruvian odam- Leonardo Da Vinchi tomonidan taxminan 1490-92 yillarda Vitruvius asarlariga bag'ishlangan kitob uchun illyustratsiya sifatida chizilgan rasm. Chizma uning jurnallaridan birida tushuntirish yozuvlari bilan birga keladi. Unda yalang'och odam qiyofasi ikkita o'rnatilgan holatda tasvirlangan: qo'llar yon tomonlarga yoyilgan, doira va kvadratni tasvirlaydi. Chizma va matn ba'zan kanonik nisbatlar deb ataladi. Chizilgan rasmni o'rganayotganda, siz qo'llar va oyoqlarning kombinatsiyasi aslida to'rt xil poza ekanligini sezasiz. Qo'llar bir-biriga yoyilgan va oyoqlari yoyilmagan holda, kvadratga to'g'ri keladi ("Qadimgilar maydoni"). Boshqa tomondan, qo'llar va oyoqlar cho'zilgan poza aylanaga mos keladi. Va garchi pozalarni o'zgartirganda, figuraning markazi harakatlanayotganga o'xshaydi, aslida uning haqiqiy markazi bo'lgan figuraning kindigi harakatsiz qoladi.
Quyida inson tanasining turli qismlari o'rtasidagi munosabatlarning tavsifi keltirilgan.
Qo'shimcha eslatmalarda Leonardo da Vinchi, qadimgi Rim arxitektori Vitruviyning risolalarida tasvirlanganidek, rasm inson tanasi (erkak) tanasining nisbatlarini o'rganish uchun yaratilganligini ko'rsatdi, u inson tanasi haqida quyidagilarni yozgan:
"Tabiat inson tanasining tuzilishida quyidagi nisbatlarga ega:
to'rt barmoqning uzunligi kaftning uzunligiga teng;
to'rtta kaft oyoqqa teng,
oltita kaft bir tirsak,
to'rt tirsak - bu odamning balandligi.
To'rt tirsak bir qadamga, yigirma to'rt kaft esa odamning bo'yiga teng.
Agar siz oyoqlaringizni yoysangiz, ular orasidagi masofa odam balandligining 1/14 qismiga teng bo'lsa va qo'llaringizni o'rta barmoqlaringiz toj darajasida bo'lishi uchun ko'tarsangiz, u holda tananing markaziy nuqtasi hammadan bir xil masofada joylashgan. oyoq-qo'llar, sizning kindikingiz bo'ladi.
Oyoqlar va zamin orasidagi bo'shliq teng qirrali uchburchakni hosil qiladi.
Cho'zilgan qo'llarning uzunligi balandlikka teng bo'ladi.
Soch ildizlaridan iyak uchigacha bo'lgan masofa inson balandligining o'ndan biriga teng.
Ko'krakning yuqori qismidan tojgacha bo'lgan masofa balandlikning 1/6 qismini tashkil qiladi.
Yuqori ko'krakdan sochlarning ildizlarigacha bo'lgan masofa 1/7 ni tashkil qiladi.
Nipellardan to tojgacha bo'lgan masofa to'liq to'rtdan biriga to'g'ri keladi.
Yelkaning eng katta kengligi balandlikning sakkizdan bir qismidir.
Tirsakdan barmoq uchigacha bo'lgan masofa balandlikning 1/5 qismini, tirsakdan qo'ltiqgacha bo'lgan masofa 1/8 qismini tashkil qiladi.
Butun qo'lning uzunligi balandlikning 1/10 qismini tashkil qiladi.
Oyoq o'sishning 1/7 qismini tashkil qiladi.
Oyoq barmog'idan tizzagacha bo'lgan masofa balandlikning to'rtdan biriga teng.
Jag'ning uchidan burungacha va soch ildizlaridan qoshlargacha bo'lgan masofa bir xil bo'ladi va quloqning uzunligi kabi, yuzning 1/3 qismiga teng bo'ladi.
15-asrda Leonardo Da Vinchi va boshqalar tomonidan inson tanasining matematik nisbatlarini qayta kashf qilish Italiya Uyg'onish davrigacha bo'lgan katta yutuqlardan biridir.