Tibbiyot Oliy o'quv yurtlari uchun o'quv adabiyoti

Enko’prezning tug'ma shakli orqa miya churrasida, o'smalarda, anal teshik ektopiyasida, qorin - oraliq proktoplastikasida.

Enkoprezning orttirilgan shakli (funksional enko’prez) neyrogen va sensor, psixogen (funksional megakolon), mushak yo’ki motor (tos cuyagi sinishi, yaralarda, nekrotik paraproktit va boshqalar) sabablarda bo´ladi. Bunda tashqi va ichki anal sfinkterlar puborektal mushaklar, tashqi va ichki sfinkterlar koordinasiyasi buzilishi, barcha sfinkterlar yogligi yo’ki zararlanishi kuzatiladi. Bolalarda chin funksional enko’prezning (kunduzgi, tungi, aralash shakli) bo'lishi mumkin, to'g'ri ichak sfinkter apparati faoliyati buzilishi, yashirin yo’ki aniq ta'sirlarda, bir marotabalik yo’ki uzoq ta'sir hiluvchi ruhiy effektlar ta'sirida bo´ladi, yolg'on, opstinasion (najasni, paradoksal ushlab tura olmaslik), yo'g'on ichak distal qismlari tolaligi va to'g'ri ichak reseptorlari sezuvchanligi pasayishi natijasida, yogon ichakda surunkali dimlanish yuzaga keladi.

Funksional enko’prezning birinchi sabablaridan biri turli xil sabablar bilan chaqirilgan vaqtinchalik ich qotishdir. Vaqtinchalik ich qotish yirik fekaloma hosil bolishiga olib keladi, to'g'ri ichakni ikkilamchi kengayishi, defekasiya aktiga bo'lgan talabni yo'qligi bilan xarakterlanadi. Ich ketish ustunlik qiladi, ichki sfinkter, puborektal ilgak bilan birga anal kanal yuqori qismi kengayadi. Suyuq najas, fekalomadan oqib, sfinkter apparati bilan boshqarilmaydi, natijada najasni ushlab turaolmaslik yuzaga keladi.

Najasni tutib tura olmaslik sabablarga bog'liq bo'lmagan holda, bir xil tipda klinik namoyon bo´ladi: quruq va ozoda bola to'satdan ko’p yo’ki kam miqdorda najas massasini yo'qotadi. Bu holatlar o'tkir vujudga kelishi mumkin, tez rivojlanadi va qisqa vaqtda sog'ayish bilan tugaydi yoki sekin rivojlanadi va kuchayib boradi. Bola qar kuni va doimo joyini bulg'alaydi, undan yoqimsiz xid keladi. Najasni o'tkir tutaolmaslik o'tkir ichak yallig'lanishi, og'ir kasalliklarda xushni yo'qotish bilan, epileptik tutqanoqda, qo'rquv va kuchli vahimada kuzatiladi. Enko’prezni diagnostika qilishda anamnez ma'lumotlari, ko'ruv (tashqi yol teshigi o'lchami aniqlanadi, uning shakli, anal oldi va dumba sohalaridagi o'zgarishlar), anus va tog'ri ichakni tekshirish (anal refleksi, anal sfinkteri tonusi va erkin qisqarishi), rektoromanosko’piya, sfinkterometriya (anal jomi kuchi baholanadi), elektromiografiya (mushak, to’qima va uning innervasiyasi, mushak qisqarishi), dilatometriya (anal kolsosi tortilishi), rentgenologik tekshirish (umurtqa poqona, tos cuyagi shikastlanishini bartaraf etish) o’tkaziladi.

Ich ketish, diareya - ichakni tezlashgan boshashishi, tarqoq, ba'zida ko’p najas ajralishi bilan xarakterlanadi. Sababi, hazm bo'lish jarayonining buzilishi, sorilish va asosiy nutrientlar transporti buzilishi hisoblanadi. Diareyaning to'rtta turi ajratiladi: osmotik, sekretor, motor va ekssudativ.

Osmotik diareya turiga ichak bo'shlig'ida osmotik bosimning ko'tarilishi xarakterlidir. Uglevodlar hazm bo'lishi va sorilishining buzilishi kuzatiladi (disaxarid yetishmovchiligi: laktoza va saxaroza yetishmovchiligi; seliakiya - oqsil gliadin yetishmasligi, sigir suti oqsilini kotaraolmaslik), shuningdek ichakda yuqori osmotik aktiv moddalarning ko'p kelishi bilan xarakterlanadi. Ichak shilliq qavati suv va elektrolitlar uchun erkin o'tkazuvchi hisoblanadi, plazma va ingichka ichak o'rtasidagi tenglik kuzatiladi, chunki yo'g'on ichakda natriy faol ushlanadi, osmotik diareyada kaliyni yo'qotish natriyni yo'qotishga nisbatan yuqori.

Ekssudativ diareya – yo’g’on ichak yallig'lanish kasalliklariga xarakterli, divertikulez, invaziv infeksiyalar (dizenteriya, salmonellez va boshqalar), ekkssudativ enteropatiyaga (ichak limfangiektaziyasi) tegishli. Ko'p hollarda invaziv diareyada yogon ichak shilliq qavatida qo'zg'atuvchi ko’payishi yuzaga keladi, yallig'lanish yuz beradi va najasda qon, shilliq paydo bo´ladi. O’z-oz’idan u ingichka ichakda hazm bo'lish va sorilishning buzilishi rivojlanishiga olib kelmaydi, ekssudativ yallig'lanishda ko’p oqsil miqdori yo’qoladii va gipoproteinemiya rivojlanadi.

Diareyaning motor komponenti malabsorbsiya sindromi hamma xolatlarida kuzatiladi, u ichakda hazm bo'lishning kuchayishi bilan bog'liq, osmo - va baroreseptorlarni ichakda o'zgarishi, gormonal moddalarni aktiv sintezi, motorikani kuchayishi (metionin, serotonin va boshqalar) hisobiga yuz beradi. Bir qator holatlarda hazm bo'lishni pasayishi va ichak stazi kuzatiladi, bu disbakterioz rivojlanishiga va diareyani boshqa mexanizmlari qo'sqilishiga olib keladi. Bu kartina yo'g'on ichak yallig'lanishi kasalliklarida (yarali kolit, Kron kasalligi, yo’g’on ichak divertikulezi) kuzatiladi.

Gastrointestinal qon ketishi. Erta va katta yoshdagi bolalarda oshqozon-ichak traktidan qon ketishi ko'p uchraydi va hayot uchun xavfli hisoblanadi. Najas xarakteriga ko’ra qon ketish manbaini aniqlash mumkin. Agar qon ketish oshqozon-ichak trakti yuqori qismida joylashsa, qizilo'ngach, oshqozon, o'n ikki barmoqli ichak va ingichka ichakdan qon ketsa, bemorda melena kuzatiladi (qora gomogen najas), qondagi gemoglobin oshqozon shirasi, ichak florasi ta'sirida o’zgarishi hisobiga yuz beradi. Bu ko’pincha qizilongach venalarini varikoz kengayishida, oshqozon va o'n ikki barmoq ichak yara kasalliklarida, medikament genezli otkir yara kasalliklarida, gemorragik gastritlarda kuzatiladi. Yo’nbosh ichak terminal qismida va yo'g'on ichakdan qon ketishida najasda qon rangi kam o'zgaradi.

Anal teshigidan toza qon ajralishi ko'proq qon ketish manbaini yogon ichakda joylashganidan guvoqlik beradi. Bu asosan, yo'g'on ichak yoki to'g'ri ichak polipi (ichak polipozi sindromlari: Peytsa-Egersa, Gardner), to'g'ri ichak shilliq qavati yorug'i, gemorroy, Mekkel divertikul yarasi, yarali kolit, Kron kasalligi, ichak gemangiomasida kuzatiladi. Oshqozon-ichakdan qon ketishini 50%ni togri ichakdan qon ketish tashkil qiladi. Orqa teshik yorugida qon och-qizil rangda, najasdan alohida aniqlanadi. Erta yoshdagi bolalarda invaginasiyada najasda "maymunjon rangi" ko’rinishida qon aniqlanadi. Suyuq najas qon aralash - dizenteriya belgisini bildiradi.

Chaqaloqlarda birinchi kunlarda qora rang najas differensial tashqisi qiyinroq bo´ladi, chunki mekoniy yashil-qora rangda bo´ladi. Lekin qon aralashmasiz mekoniy yo'rgakka yashil rang beradi, qon bilan birga mekoniy qizil rang beradi. Bolalarda najasda yashirin qon manbaini qidirish uchun birinchi orinda og´iz boshlig´i va burunni ko’rish kerak. Najasni qora rangda bolishi temir, vismut, gemagen, karbolen dori vositalari yo’ki aniq maxsulotlar (jigar, gilos va boshqalar) iste'mol qilish bilan bog’liq. Tashqis anamnez ma'lumotlariga asosan, ezofagogastroduodenoskopiya, kolonosko’piya, skanir usuli, angiografiya o'tkazish bilan qo’yiladi. Najasda yashirin qonni benzidin va ortotoulidin sinamalari bilan aniqlanadi. Musbat sinama oshqozon-ichak traktidan qon ketganda, tarkibida temir saqlovchi dorilar qabul qilinganda, ovqat tayyo’rlashda gosht ishlatilgandi kuzatiladi, shuning uchun, najasni yashirin qonga tekshirishdan 3-kun oldin rasiondan go´sht mahsulotlarini olib tashlash kerak, tishlarni tozalamaslik zarur.