|
Qabziyat yoki konstipatsiya( lot. Constipation- yig’ilish,
to’dalanish degan ma’noni anglatadi) najasning uzoq to’planib
qolishi yoki defekatsiyaning to’liq bo’lmasligi oqibatida(100 gr/
sut) to’planib borishi. Qabziyat ichak motorikasining buzulishi,
defekatsiya xohishining kuchsizlanishi bilan bog’liq holda
yuzaga chiqadi. Najasning ichak bo’shlig’idagi normal
harakatiga MIT dagi organik o’zgarishlar ham to’sqinlik qiladi.
Qabziyat ichak kasallanmagan hollarda ham vujudga kelishi
mumkin. Masalan noto’g’ri ovqatlanishda yoki och qolganda,
organizm suvsizlanganda yoki oson so’riluvchi ovqatlar istemol
qilganda, o’simlik kletchatkasi yetishmaganda (peristaltika
aktivatori) kuzatiladi.
Surunkali qabziyat uchun quydagi simptomlar xarakterli:
Kuchanish vaqti umumiy defakatsiya vaqtining 25% ni
tashkil etadi. Qattiq najasning fragmentatsiyasi 4 defekatsiya
aktida kamida 1 marotaba kuzatiladi. Defekatsiya to’liq
bo’lmasligi kamida defekatsiyaning har 4 aktida 1 marotaba
seziladi.
Najas
chiqishiga
to’sqinlik
ham
kamida
171
defekatsiyaning har 4 aktida 1 marotaba seziladi. Defekatsiya
kamida haftada 3 marotaba kuzatiladi.
Qabziyatning asosiy sabablari: yo’g’on va ingichka
ichakning
yallig’lanish
kasalliklari,
ichak
boshlig’ida
to’siqlarning bo’lishi (mexanik qabziyat) masalan : qorin
bo’shlig’I
o’smasida,
bachadon
yiriklashishi
hisobiga
(xomiladorlikda) ichakda bosim ortib ketishida, to’g’ri ichakda
poliplar bo’lganida kuzatiladi.
Pastki ichakdagi peristaltikani susaytiradigan kasalliklar ;
paraproktit, gemaroy, anus yoriqlari va fistulasidir.
Ekzogen zaharlanish - qo'rg'oshin, simob, talli, vismut bilan
surunkali kasb kasalligi zaharlanishi; giyohvandlik, uzoq
muddatli chekish.
Endogen zaharlanish - masalan, surunkali buyrak
etishmovchiligida.
Endokrin tizim kasalliklari - gipoterioz, diabet va
boshqalar.
Suv-elektrolit metabolizmasini buzish - degidratatsiya,
kaliy etishmovchiligi, yurak etishmovchiligi va boshqalar.
Oziqlantirish va dietani buzish - parhezda kam miqdordagi
kletchatkaning miqdori, suyuqlikni iste'mol qilishni cheklash,
"quruq" taomlarni iste'mol qilish, ichaklarning tarkibini - kuchli
choy, kakao, oq non va boshqalarni bo'shatish qiyin bo'lgan
taomlarni iste'mol qilish.
Yatrogen omillar - ichak motor faoliyatini susaytiruvchi
doridan foydalanish (narkotik analgetiklar, antidepressantlar,
nosteroid yallig'lanishga qarshi agentlari, b-blokatorlar, kaltsiy
kanal bloklovchilar, va boshqalar) yoki tarkib suvsizlantirish
(masalan, diuretiklar). Bir vaqtning o'zida bir nechta
preparatlarni qo'llash konstipatsiyani kuchaytirishi va saqlab
turishi mumkin.
Neyrogen omillar
Gipodinamika - to'shakda uzoq umr ko'rgan bemorlarda
ich qotishi.
172
Ichakning motor funktsiyasi buzilishining xususiyatiga
qarab atopik va spastik konstipatsiyaga ajratiladi.
• Ichaklar mushaklari-turining zaifligi va ichak
devorining ta’sirlanish darajasining pastligi, shuningdek, qo'shni
organlarning kasalliklari bilan bog'liq bo'lgan intestinal
atoniyada (atonik ichak tutilishida), ichakning tarkibiy qismini 7
kungacha yoki undan ortiq muddatgacha davom ettiradi. Atonik
ichak tutilishi bilan najas silindr shaklida bo'ladi.
• spastik qabziyat ichak motorikasi kuchaygan, biroq
bo'ylama harakatdan segmentar ichak harakatlari ustun.
Qabıziyatda, bemorlarda qorinda og'riq, ichakning to'liq
boşhaltılmaganlik his-tuyg'usi kuzatiladi.
Qabziyat bilan og'rigan bemorlarni davolash. Qabziyatni
bartaraf qilish uchun, imkon qadar motor faoliyatini oshirish
kerak. Bu, bemor bilan suhbat o'tkazish nima uchun ich qotishini
sababini tushuntirish, turmush tarzi va ovqatlanish tartibini
o’zgartirish zarur. ichak 2-3 kun ichida faqat bitta stul to'liq
bo'shatilishini bilishi kerak. To'rt mahal ovqatlanish tavsiya
qilinadi: sut kislotali mahsulotlar (kefir, qatiq), yangi javdar non,
meva va rezavorlar nordon navlari ( olxo'ri, olma, va boshqalar),
asal, sabzavot, o'tlar, grechka, gazli ichimliklar, quritilgan (o'rik,
o'rik). Ichakning ishi sabzavot, meva va rezavor mevalaridan
olingan
organik
kislotalar
va
shakarlar
bilan
yaxshi
rag'batlantiriladi. Shuning uchun qabziyatda, ko'rsatilgan meva
va sabzavot sharbatlari, anjir, xurmo va banan, olma zarur.
Shifokor tomonidan rektal shamcha (bisakodil) gipertonik
huqna tavsiya etiladi. fekal tosh qattiq bo'lsa, kechasiga yog’li
huqna va ertalab rektal-sham kiriting. Qotib qolgan najas
hollarda klizmalari samarali emas, barmoqlarni kiritish kerak.
Buning uchun, hamshira, bemor ostida sudna qo’yib rezina
qo'lqop kiyadi va vazelin bilan o'ng qo'lning o'rta va ko’rsatkich
barmoqlarini to'g'ri ichakka kiritib axlatni qismlarga bulib
tashlash kerak, keyintozalovchi klizma qo'yish kerak.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
