Tibbiyot institutlari qoshidagi

MENINGOKOKKLI INFEKSIYALAR

Meningokokkli infeksiyalar — turli ko'rinishda namoyon bo'ladigan o'tkir yuqumli kasallik. U bakteriya tashuvchilikdan tortib, g'oyat shiddatli kechadigan, ko'pincha o'lim bilan tugaydigan, meningokokk sepsisigacha bo'lgan ko'rinishlarda namoyon bo'ladi. Har 10-15 yilda meningokokkli infeksiyalar epidemiyasi ro'y berib turadi va juda ko'p mamlakatlarga tarqaladi.

Etiologiyasi. Kasallik qo'zg'atuvchisi meningokokk hisoblanadi. U 1887 yilda ilk bor aniqlanagan. Mikroskop ostida menigokokk juft holdagi loviya yoki kofe doni ko'rinishini eslatadi. Shu boisdan u gonokokk singari diplokokklardan xisoblanadi. Kattaliga 6-8 mikron. Meningokokk uchun 37° s juda qulay xarorat xisoblanadi, RN esa, 7.4-7.6, quritilgan tez nobud bo'ladi.
Meningokokklarning 7 ta serologik guruxi mavjud. Ular A, V, S, D, X, U, 2 xaflari bilan belgalanadi. Davriy ravishda ro'y beradagan epidemiyalar asosan A turi bilan bog'liq. Tashqi muxitda meningokokklar tez nobud bo'ladi.
Epidemiologiyasi. Kasallik manbai odam xisoblanadi. havo-tomchi yo'llari bilan tarqaladi. Mikrobni tarqatuvchi asosiy manbai bakteriya tashuvchilar. Ularda kasallik alomatlari bo'shagani tufayli juda ko'pchilik odam bilan muloqotda bo'ladilar va mikrobni yuqtiradilar. Meningokokkli nazofaringit bilan og'rigan bemorlar xam kasallik tarqalishida muxim o'rin tutadilar. Ularga nisbatan meniigokokkli meningit bilan og'rigan bemorlardan atrofga meningokokklar juda ko'plab tarqaladi. Lekin bu toifa bemorlarda kasallik og'ir o'tgani sababli shifoxonaga erta yotqiziladi va epidemiologak ahamiyati keskin kamayadi.
Kasallik qish va bahor fasllarida kuproq uchraydi.Aholi zich yashaydigan va xavo namligi yuqori bo'lgan sharoiti meningokokkli infeksiyalar tarqalishi uchun qulay xisoblanadi. Yosh jihatidan ko'proq bolalar orasida ko'p qayd etilada. Epidemiya davrida usmirlar va yoshlar orasida ko'p uchraydi.
Klinikasi. Kasallikning yashirin davri ko'pincha 2-3 kun, Meningokokkli meningitning maxalliy va tarqoq turlari mavjud.
Mahalliy turlariga meningokokk tashuvchilik xolati va meningokokkni nazofaringit kiradi. Birinchisida hyech qanday klinik alomatlar bo'lmaydi. Bunday kishilar, bemor atrofidagi muloqotda bo'lgan kishilarni bakteriologik tekshirin vositasida aniqlanadi.
Meningokokkli nazofaringit asosan yengil kechadi va ko'proq epidamiya davrida uchraydi. Bemor bosh og'rishi, quruq yo'tal, burun bitib qolishidan va tomoq qirilishidan shikoyat qiladi. Bazi xolarda burundan yiring yoki qon aralash shilimshiq ajraladi. Odatda isitma kuzatiladi. Og'irroq hollrda tana xarorati 38-39 S gacha ko'tarilishi mumkin Tomoqni ko'zdan kechirganda shilliq qavatlar qizargani va yallig'langani, bodomcha bezlari kattalashgani kuzatiladi.
Bemorlardan qon olib tekshirganda leykotsitlar soni ko'pincha biroz ko'paygani aniqlanada.
Meningokokkli nazofaringit asosan tuzalish bilan yakunlanadi. Ayrim xollarda infeksiya avj olib, tarqalib ketishi ya'ni meningokokksemiya yoki meningitga o'tib ketishi mumkin.
Meningokokk infeksiyasining tarqoq turlariga meningokokksemiya va meningokokkli meningit kiradi.
Meningokokksemiya — g'oyat og'ir kechadigan kasallik. Unda organizmda meningokokk sepsisi ro'y beradi. Kasallik to'satdan va shiddatli boshlanadi. Qisqa vaqt ichida et uvishib, isitma 40-41°S gacha ko'tariladi. Intoksikatsiya kuchli bo'ladi. Teri quruqlashadi, qo'kimtir tus oladi. Nafas olish va tomir urishi tezlashadi. Qon bosimi pasayadi.
Meningokokksemiyaning o'ziga xos belgilaridan biri terida toshma paydo bo'lishidir. Toshmalar kasallik boshlanganidan so'ng birinchi kun davomida yuzaga keladi. Toshmalar o'z tabiatiga ko'ra gemorragik toshma xisoblanadi, shakli xar xil. Ko'pincha noto'g'ri shaklli yulduzchani, ba'zan rozeola, papulani eslatadi. Kattaligi mayda, nuqtasimondan tortib, 10-15 sm2 gacha boradi. Toshma teri yuzasidan bo'rtib turadi, paypaslab ko'rganda qattiq bo'ladi. Dumba, son, tizza, qo'l va qovoq soxalarida toshmalar ko'p uchraydi (8-rasm).
Meningokokksemiyada gemorragik toshmalar ko'z oqi, konyunktivasi, burun, og'iz va xalqum shilliq qavatlari va nchki a'zolarga toshishi mumkin. Shuning uchun burun qonashi, qon qusish, siydik qon aralash (gematuriya) bo'lishi mumkin. Ko'zning muguz pardasi jarohatlanishi ham ba'zan uchrab turadi.
Meningokokksemiyada qonda leykotsitlar va neytrofillar soni keskin ortib ketadi. Bir mm3 qondagi leykotsitlar 16-18-20 minggacha borishi mumkin.
Kasallik erta aniqlanib, davolash to'la tashkil etilgan hollarda bemorning ahvoli 8-10 kundan so'ng yahshilana boshlaydi. Rozeolo petixiya toshmalar izsiz yo'qolib ketadi. Yirik gemorragiyalar bo'lgan joyda to'qima nekrozga uchraydi. Ularning o'rni chandiq bo'lib qoladi.
Ayrim holarda meningokokksemiya yashin tezligida boshlanib, bir necha soat ichida bemorning holi tang bo'lib qoladi. Qon bosimi butunlay tushub ketadi. Davolash kechiksa, 1-2 kun davomida o'lim bilan tugaydi.