Tibbiyot instituti talabalari uchun

10 расм. Поезд ғилдираги 
ёрдамида тананинг 
тўлиқ ажралиши.

---

Oqibatiga qarab barcha jarohatlanishlar o’limga sababchi va sababchi bo’lmagan 
jarohatlanishlarga kiradi.
O’limga olib keluvchi jarohatlanishlarga o’z navbatida og’ir, hatto o’rtacha 
og’irlikdagi tan jarohatlari kirib bu jarohatlanishlar ko’pincha o’limning sababchisi 
hisoblanadi.
Funktsional buzilish bilan bog’liq bo’lgan jarohatlanishlar.
Ko’pchilik 
hollarda jarohatlanishlar ko’zga tashlanuvchi anatomik o’zgarishlar bilan 
xarakterlanadi. Bunda, odatda odam organizmining butun sistemasi hamda 
jarohatlangan organlarning funktsiyasi zararlanadi. Biroq ekspert amaliyotida 
funktsional buzilish bilan bog’liq jarohatlanishlar ham kuzatiladi.
Bunda morfologik o’zgarishlar umuman kuzatilmaydi yoki ular kamdan-
kam hollarda ko’zga tashlanadi. Bunday jarohatlanishlarga fizik og’riq etkazish, 
bosh miya va ichki organlarning chayqalishi, refleksogen zonaga urilish, mexanik 
asfiksiyalar kiradi.
Jarohatlanishlarning anatomik belgilari bo’lmagan hollari og’riq etkazishga 
xos mustaqil turiga kiradi. Bunday hollarda ekspert anatomik jarohatlanish 
yo’qligini tasdiqlaydi va u yoki bu qidiruv yo’li bilan aniqlangan zo’rlash belgilari 
og’riqni chaqirish sababchisi ekanligini va bu joyda morfologik o’zgarishlar 
topilmaganligini ko’rsatadi.
Bosh miyaning chayqalishi avvallari klinik belgilariga ko’ra engil, o’rtacha 
va og’ir darajalarga bo’linib, bu bosh miya chayqalishi va lat eyishining 
differentsial diagnostikasida va ekspert baholashida anchagina qiyinchiliklar 
tug’dirar edi. Hozirgi davrda bosh miyaning chayqalishi darajalarga bo’linmasdan 
funktsional jarohatlanish hisoblanilib, bunda morfologik o’zgarishlar kuzatilmaydi. 
Shuning uchun ham sud tibbiyoti diagnostikasida anchagina qiyinchiliklar ko’zga 
tashlanadi. Qisqa muddatli xushini yo’qotishi, retrograd amneziya va bir martali 
qusish kabi ob’ektiv klinik belgilar ekspert tomonidan tanqidiy baholanishi kerak.
Bo’yin, yurak, quyosh chigali refleksogen zonasiga kuchli urilish tufayli 
o’lim ekspert amaliyotida kamdan-kam uchraydi. Buni baholash ekspert uchun 
juda qiyin bo’lib, bunday hollarda, ko’pchilik ekspertlar reflektor o’limning 
58

---

sababchisi yurak-qon tomirlari sistemasi kasalliklari ekanligini tasdiqlaydilar.