Tibbiyot instituti talabalari uchun

6.8. Sportdan jarohatlanishning sud tibbiyoti ekspertizasi va 
jarohatlanishlarning o’ziga xos xususiyatlari
Sport bilan shug’ullanishda jarohatlanish boshqa jarohatlanishlarga 
qaraganda kamroq uchraydi, ammo travmatizmning bu turiga e’tiborni 
pasaytirmaslikni talab qiladi. Bizga ma’lumki, tibbiy nazoratning asosiy talablariga 
94

---

va sport qoidalariga rioya qilinishi tufayli jarohatlanishlarni oldini olish, bunday 
talablarning buzilishi tufayli jarohatlanishlarning soni tez oshishi mumkin. Aksari 
ko’pchilik hollarda sportdan jarohatlanish noto’g’ri tashkil qilingan yoki umuman 
yaxshi tashkil qilinmagan mashg’ulotlarda kuzatiladi.
Sportdan jarohatlanishlar orasida shilinishlar, cho’zilishlar, muskul va 
bog’lamalarning yorilishi, lat eyishlar, chiqishlar va sinishlar ko’pincha ko’zga 
tashlanadi. Ayniqsa tizza va boldir-tovon bo’g’imlari jarohatlanishlari ko’p 
uchraydi.
Jarohatlarning joylashuvi va sportning turi orasida ma’lum bog’liklik bor. 
Xokkeistlarda boshi hamda yuzi ko’pincha jarohatlansa, futbolistlar, engil atletlar 
va chang’ichilarda tananing pastki qismi (oyoqlari) ko’proq shikastlanadi.
O’limga olib keluvchi sportiv travmatizm holati asosiy e’tiborni jalb qilishi 
mumkin. O’limga sababchi jarohatlanishlardan eng ko’p tarqalgani umurtqa 
pog’onasi bo’yin qismining sinishi hisoblansa, undan keyin boshining 
jarohatlanishi, kamdan-kam hollarda qorin bo’shlig’i organlari va boshqa 
jarohatlanishlar ko’zga tashlanadi. Jarohatlanish jixatidan ayni katta guruhni 
gimnastik snaryaddan yiqilish tashkil qiladi. Ancha kam hollarda boks paytida, 
kurashda, qilichbozlik, futbol va sportning boshqa turlarida o’limga olib keluvchi 
jarohatlanishlar kuzatiladi. Ba’zan o’limga sababchi jarohatlanishlar suvga sakrash 
paytida sodir bo’ladi. Gimnastik snaryaddan yiqilishda ko’pincha umurtqa 
pog’onasining bo’yin qismi jarohatlanishidan o’lim sodir bo’lishi mumkin. Bunda 
bo’yin umurtqasining chiqishi va umurtqa tanasining kompression sinishlari 
ko’zga tashlanadi va orqa miyaning jarohatlanishi kuzatiladi. Kam hollarda 
ko’krak va bel umurtqalarining jarohatlanishi sodir bo’ladi. Kamdan-kam hollarda 
boshining jaroxatlanishi: kallaning asosiy suyagi va gumbazining sinishlari bilan 
birga bosh miyaning lat eyishi kuzatiladi.
Kurash va boks bilan shug’ullanishda boshini og’ir jarohatlanishi natijasida 
kallaning asosiy suyagi va gumbaz suyagi sinishi tufayli bosh miya moddasining 
shikastlanishi va miya pardasi tagiga qon quyilishidan o’lim sodir bo’ladi.
Suvga sakrash tufayli o’limga olib keluvchi jarohatlanishning xarakteri bir 
95

---

xil. Odatda, bunday hollarda o’limning sababi umurtqa pog’onasi bo’yin qismi 
sinishidan orqa miyaning jarohatlanishi hisoblanadi.
Sud tibbiyoti ekspertizasida jarohatlanishlar holatini sinchiklab o’rganish, 
sportiv vrachlarning, malakali trener va sportchilarning maslahatidan keng 
foydalanish talab qilinadi. Murakkab hollarda komission ekspertiza o’tkaziladi.
96

---