Tibbiyot instituti talabalari uchun

18-rasm. Kalla suyagi asosida frontal 
yoriqchalar
19-rasm. Kalla suyagi asosida qiyshiq 
yoriqchalar.
520-rasm. Kalla suyagi asosida sagittal 
yoriqchalar.
89

---

6.5. Massiv predmetlar bilan siqilish tufayli jarohatlanishlar
Katta yassi yuzali massiv predmetlar bilan siqilganda kamdan-kam hollarda 
terining butunligi buziladi. Siqilish joyida katta ko’lamdagi shilinishlar, 
qontalashlar, bosilish joyidagi yumshoq to’qimalarning ezilishi ko’zga tashlanadi. 
Shilinishlar va qontalashlar ko’pincha siqiluvchi yuzaning hamda odam tanasidagi 
jarohatlanuvchi kiyimning xususiyatlarini eslatadi. Ko’p uchraydigan xarakterli 
belgilardan biri suyaklarning jarohatlanishi bo’lib, bunda kalla ko’krak kafasi 
suyaklari ko’pincha zararlanadi. Kallaning qarama-qarshi tomonida siquvchi kuch 
joylashgan joyda suyaklarning 2 ta mayda bo’lakchasi yoki 2 ta katta yumaloq 
yoki oval shaklidagi suyak bo’lakchalari ko’zga tashlanadi. Bular ancha kichik 
bo’lakchalar bilan halqasimon o’ralgan bo’ladi. Bundan tashqari, suyakning 
bukilishidan yuzaga kelgan sinishlarning ekvatorial va parallel chiziqlari ko’rinadi. 
Bularning hammasi siquvchi kuchning yo’nalishini aniqlashga asos bo’ladi.
Ko’krak qafasi siqilganda ko’pgina vertikal chiziqlar bo’ylab 
qobirg’alarning ikki tomonlama sinishi xarakterlidir. Bunda siqiluvchi kuch ta’sir 
qilgan joyda qobirg’a sinadi. Bunga to’g’ridan-to’g’ri sinishlar deyiladi. Bundan 
uzoqroq joyda bukilishdan to’g’ri bo’lmagan sinishlar ko’zga tashlanadi. 
To’g’ridan-to’g’ri sinishlar qobirg’a uzunligiga nisbatan qiyshiq yo’nalishda 
bo’ladi, suyak bulakchalari ichkariga kirib, ko’krak kafasi devoridagi plevra va 
o’pkani jarohatlashi mumkin. Singan suyakning chetlari ko’pincha katta tishchali 
xarakterga egaligi ko’rinadi. To’g’ri bo’lmagan sinishlar ko’ndalang yo’nalishda, 
suyak siniqlari ko’pincha tashqariga yo’nalgan bo’lib, ko’krak qafasi devoridagi 
plevrani jarohatlamaydi, singan suyakning qirralari odatda tekis yoki mayda 
tishchali bo’ladi.
Chanoq suyaklarining sinishlari siqilishda odatda ko’p uchraydigan, 
simmetrik, ikki tomonlama bo’lib, urilishdan farqli sinishlar ko’pincha bir 
tomonlama xarakterga egaligini ko’rsatish zarur. Siqilishda ichki organlar 
jarohatlanishi jarohatlovchi predmetlarning to’g’ridan to’g’ri ta’siri natijasi 
hisoblanilib, og’irligi bilan farqlanadi. Organlarning yirtilishi va uzilishi hamda 
90

---

ularning bir joydan ikkinchi joyga siljishi, ba’zan to’liq emirilishi kuzatiladi.
Massiv predmetlar bilan siqilish tufayli, hatto ko’zga tashlanuvchi anatomik 
jarohatlanishlarning bo’lmasligi kuzatilsa, ko’krak qafasi va qorin bo’shlig’ining 
siqilishi natijasida mexanik asfiksiyadan o’lim sodir bo’lishligi namoyon bo’ladi.