Tibbiyot instituti talabalari uchun

113-rasm. Bu sinamalarda ipning joylanish sxemasi.
O’pkaning tiriklik sinamasi nafas olgan o’pka zichligining nafas olmaganga 
qaraganda o’zgarishiga asoslangan. Nafas olmagan chaqaloq o’pkasi havosiz va 
zich bo’ladi (114 -rasm). Yuzaki silliq, bir jinsli, hajmi kamroq, plevra bo’shlig’ida 
511

---

chuqurroq joylashganligi, oldidan yurak va ayrisimon bez bilan qoplanganligi 
ko’rinadi. Nafas olmagan o’pkaning nisbiy zichligi katta bo’lganligi uchun suvda 
cho’kadi. Kesib ko’rilganda to’qimasi qizg’ish, kamqonligi aniqlaniladi.
114-rasm. Chaqaloqning nafas olmagan o’pkasini mikroskopik 
ko’rinishi.
Chaqaloq birinchi nafas olganda o’pkasiga havo kirib, to’g’rilana boshlaydi 
va hajmi kattalashadi hamda nisbiy zichligi kamroq bo’lgani uchun o’pka 
bo’lakchalari suvda suzadi. Yuzasi va kesib ko’rilganda o’pka to’qimasi ola-bula, 
marmar shaklida bo’lib tiniq-qizg’ish joylarini biroz xira qismlar bilan almashinuvi 
ko’zga tashlanadi. Kesilgan yuzasidan bosib tekshirilganda qon va qon aralash 
havo pufakchasi ajraladi.
Bu sinama natijalarini ekspert baholashi har doim ham engil bo’lavermaydi. 
O’pkani suvda suzishi chaqaloq nafas olgan taqdirda musbat natija beradi. Bundan 
tashqari, nafas olgan va olmagan o’pkalar chiriganda ham o’pka suvda 
cho’kmasligi mumkin. Shuning uchun ham murda chiriganda o’pka sinamasi 
noaniq bo’lishi ko’zga tashlanadi. Ba’zan sun’iy nafas oldirilganda ham o’lik 
tug’ilgan chaqaloqlar o’pkasi qisman suvda suzishi ko’rinadi. Bunday hollarda 
muzlagan yoki to’liq erimagan tirik yoki o’lik tug’ilganlarning o’pkasi ham qisman 
512

---

suvda suzib yurishi mumkin. O’lik tug’ilgan chaqaloqlar o’pkasi suvda cho’kishi 
tufayli manfiy natija beradi. Shuningdek, ikkilamchi atelektazda ham bunday holat 
kuzatiladi.
Odatda ikkilamchi atelektaz etilmagan chala tug’ilgan chaqaloqda 
rivojlanadi. Bunda o’pka to’qimasi gisto-kimyoviy tekshirilganda ko’pincha 
antiatelektatik modda – surfanktant bo’lmasligi yoki keskin topilmasligi ko’zga 
tashlanadi. Alveolalar yuzasida joylashgan surfaktant ularning puchayishini oldini 
oladi va yuzasini taranglashishini susaytiradi.