Tibbiyot instituti talabalari uchun

1-rasm. Bolt bilan urilganda
2-rasm. Zanjir bilan urilganda
bosh terisida shilinish
paydo bo’lgan qontalashlar
va qontalashlar
Shilinishlarda ko’p hollarda qon ketmaydi, ammo ba’zan terining 
so’rg’ichsimon qavati jarohatlanganda shilingan joylarning yuzasida mayda qon 
tomchilari paydo bo’ladi. Bir necha soatdan keyin shilinishlarning yuzasi quriydi 
va qo’ng’ir po’stloqsimon qavat bilan qoplanadi hamda bu qavat teri yuzasidan 
biroz ko’tarilib turadi. Bu qavat tagidan jarohatlanmagan teri tomonidan epiteliy 
o’sib, ular o’sishi bilan po’stloq qavati chetidan ajrala boshlaydi. O’suvchi epiteliy 
shilinish zonasini batamom qoplab olganidan keyin po’stloq qismi ko’chib tushadi 
va uning o’rnida pigmentini yo’qotgan qizgish-qo’kimtir rangli joy qoladi. Bir 
necha vaqtdan keyin bu joy ham yo’qoladi.
Shilinishlarning tiklanish muddatiga qarab, jarohatlanish etkazilgan vaqtini 
aniqlash mumkin.
Shilinishlarning bitishini 4 davrga bo’lish mumkin:
1.
Boshlang’ich davri – bu davr shilinish paydo bo’lgan davrdan to 
po’stloq hosil qilgangacha bo’lgan vaqti tashkil qiladi. Bu davrda shilinishlar 
yuzasi nam bo’lib, keyin quriydi va jarohatlanmagan teridan pastroqda joylashadi 
hamda jarohatlanishdan keyin taxminan 10-12 soatgacha davom etadi.
42

---

2.
Po’stloq qavati hosil bo’lish davri. Bu 12-24 soatlar ichida yuzaga 
kelib, 3-4 sutkagacha cho’ziladi. Avvalo po’stloq qavati jarohatlanmagan teri 
to’g’risida joylashib, keyinchalik uning yuzasiga ko’tarilib chiqadi. Mikroskopik 
tekshiruvi po’stloq qavati shilinishlarning tubida joylashgan nekrozga uchragan 
qurigan to’qima ekanligini ko’rsatadi.
3.
Epitelizatsiya bosqichi. Bu davr 4-5 kunda boshlanib, po’stloq 
qavatini umuman tushib ketgunicha, ya’ni 7-12 kungacha davom etadi.
4.
Shilinishlardan dog’lar qolish davri (po’stloq qavati ko’chib 
tushgandan keyin shilinishlarning o’rnida qizg’ish silliq dog’lar qoladi va ular 9-15 
kun o’tgandan keyin batamom yo’qolib ketadi).
Keltirilgan raqamlar shilinishlarning tiklanish muddati har xilligini 
ko’rsatadi. Bu o’z navbatida organizmning holati, yoshiga va shilinishlarning 
katta-kichikligiga bog’liqligidan darak beradi.
Shilinishning sud tibbiyoti uchun ahamiyati juda muhimdir:
Birinchidan
, ular kuchning ta’sir qilgan joyi hamda tassurotning birdan bir 
tashqi belgisi sifatida namoyon bo’ladi. Shuning uchun ham pastki to’qimalarni 
to’lig’icha tekshirish tavsiya qilinadi, chunki u erda gematomalar, suyaklarning 
sinishi hamda ichki organlarning uzilishi kuzatilishi mumkin.