Tibbiyot instituti talabalari uchun

Ishqorlar bilan zaharlanish.
O’yuvchi ishqorlar o’zining gidroksil ionlari 
bilan ta’sir ko’rsatadi. Ular mahalliy ta’sir qilganda to’qima oqsillarini suyultirib, 
eritish xususiyatiga ega bo’ladi va ishqorli albuminatlar hosil qiladi. Bunga ho’l 
yoki kollikvatsion nekroz deyiladi. Jarohatlangan to’qimalar yog’larni sovunlanishi 
tufayli yumshoqlashgan, bo’kkan, ushlab ko’rilganda sirg’aluvchan bo’ladi. 
Ishqorlar to’qimalarga engilgina chuqur kirib eritrotsitlarni emiradi va ishqorli 
gematin paydo bo’lishidan to’qqo’ng’ir tusga kiradi. Ishqorlarning umumiy ta’siri 
alkoloz va modda almashinuvining chuqur buzilishi bilan xarakterlanadi. O’yuvchi 
304

---

ishqorlarni ichki qabul qilganda og’zida metallarga xos chimdilovchi tam, 
oshqozoni va qizilo’ngachida kuydiruvchi og’riq, kuchli ishqoriy reaktsiyasi, 
qusuq massalari ko’zga tashlanib, ularning ichida parchalangan shilliq parda 
bo’lakchalari ko’rinadi. Zaharli modda katta dozada qabul qilinganda odatda 
tezlikda shok holati va kollaps rivojlanadi. Agar zaharlanish bir necha kun davom 
etsa pnevmoniya, yiringli mediastenit, peritonit ko’zga tashlanadi. Juda sekinlik 
bilan sog’ayishi mumkin.
Murdaning ichki organlaridan jigarida to’laqonlik, donador yoki yog’li 
distrofiya jarayoni o’lim tezda sodir bo’lganda kuzatilsa, sekinlik bilan yuzaga 
kelganda esa jigar bo’lagining markaziy qismida nekroz o’choqlari ko’rinadi. 
O’pka alveolalari bo’shlig’ida qon quyilish, leykotsitlar ekssudatli pnevmoniya 
sodir bo’ladi. Yosh bolalarda ekssudat tarkibida ko’p miqdordagi alveolyar 
epiteliyalar va monotsitar leykotsitlar topiladi. Ba’zan bosh miyaning o’choqli 
yumshashi kuzatiladi.
O’yuvchi natriy 
(NaOH) 
va o’yuvchi kaliy
(KOH) toza holda bo’lakchali 
yoki tayoqchasimon shakldagi oqish qattiq modda bo’lib, ular havoda yoyiluvchan, 
suvda osongina eriydi va ko’p qo’llanilishi tufayli ko’pincha zahrlanishning 
sababchisi hisoblanadi. O’yuvchi ishqorlarning o’ldiruvchi dozasi 10-15 ml, 
ko’pincha o’lim birinchi sutkada kuzatiladi. Zaharlanishning 50-foizida o’lim sodir 
bo’lishi ko’zga tashlanadi.