Tibbiyot instituti talabalari uchun

5.2. Travmatizm va uning turlari
Jarohalanishlarning ayrim turlari ko’pincha mehnat va hayotda bir xil 
sharoitda uchrab, alohida aholi guruhlarida bir-biriga o’xshaydigan holatlarda sodir 
bo’lishi mumkin. Bunday jarohatlanishlarning yig’indisiga travmatizm deyiladi.
Jarohatlanishlarning kelib chiqish holati va sharoitlariga qarab 
travmatizmning qo’yidagi turlari farqlanadi:
I. Ishlab chiqarish travmatizmi:
1. Sanoat travmatizmi.
2. Qishloq xo’jalik travmatizmi.
II. Ishlab chiqarish bilan bog’liq bo’lmagan travmatizm:
1) transport;
39

---

2) piyodalar harakati;
3) maishiy;
4) sportiv travmatizm.
III. Harbiy travmatizm:
1) jangovor;
2) jangovor bo’lmagan.
Sud tibbiyoti amaliyotida turmushda va transportda uchraydigan 
travmatizmlar ancha ko’p uchraydi.
Mamlakatimizda travmatizmni oldini olish barcha chora-tadbirlari qonun 
asosida ko’rsatilgan bo’lib, bu aholining talablarini himoya qilishni to’lig’icha 
ta’minlaydi. Travmatizmni oldini olishda jarohatlanishning barcha turlarini 
sabablari va o’ziga xos xususiyatlarini o’rganish muhim ahamiyatga egadir. Barcha 
jarohatlanishlar turlarini to’g’ri tashkiliy hisobga olish, jarohatlanishlarning sodir 
bo’lish holati va sharoitlari, ularning qaytarilish faktorlari taxlilini sinchiklab 
o’rganishni taqozo qiladi.
Sud tibbiyoti amaliyotining ko’rsatishicha, jarohatlanish vujudga kelishining 
asosiy sabablari jamiyat xulqi normalarining buzilishi, shaxsiy ehtiyotsizlik va 
intizomsizlik, texnika xavfsizlik qoidalariga rioya qilmaslik, ishlab chiqarish va 
turmushda har xil kamchiliklarga yo’l qo’yilishi va boshqalar hisoblanadi.
Travmatizmni oldini olishda turmush va mehnat sharoitlarini yaxshilash, 
jarohatlanishni to’g’ridan to’g’ri texnik sabablarini yo’qotish, har xil tashkiliy 
ishlarni o’tkazish, ko’cha-harakat qoidalariga to’lig’icha rioya qilish, 
haydovchilarni kasallik holati, charchashi, mastlik holati kabi sub’ektiv holatlar 
to’g’risida ogohlantirish muhim ahamiyatga egadir.
Ichkilikbozlikka va giyohvandlikka qarshi kurashish hozirgi davrning eng 
muhim masalalaridan biri bo’lib, mastlik holatida bo’lgan odamning jarohatlanish 
xavfi kuchli va ularning travmatizm manbai ekanligini doimo unutmasligimiz 
kerak.
40

---