Tibbiyot instituti talabalari uchun

Murdani yoqib yuborish.
Jinoyatni izini yashirish uchun ba’zan murda 
yoqib yuboriladi. Ilgarilari katta odamni murdasini oddiy o’choqda yoqish qiyin, 
buning uchun ko’p vaqt talab qilinadi, deyilgan. Masalan, A.S.Ignatovskiy (1910) 
ning ko’rsatishicha, murdani to’liq yonishi uchun 40-50 soat vaqt talab qilinsa, 
M.I.Rayskiy (1953) bo’yicha 10-20 soat vaqt talab qilinadi.
Biroq maxsus tekshirishlarning ko’rsatishicha, murdani anchagina tezroq 
yoqish ham mumkin. V.A.Kuvshinov (1969) chaqaloqlar va katta odamlar o’ligini 
245

---

oddiy o’choqda xvoy torashasi bilan yoqib tajriba qiladi. Uning ko’rsatishicha, 
chaqaloq murdasini to’liq yoqish uchun 96 minut vaqt ketgan va buning uchun 11 
kg torasha sarflangan. Bunda murda kuygandan keyin 1 kg suyak qoldig’isiz kul 
qolgan bo’lsa, katta odamlarning o’ligi 4-4,5 soat ichida yonib bo’lgan. Buning 
uchun 21-23 kg torasha sarflangan. Bunda 2,5-3 kg mayda shaklsiz kulrang 
oqimtir rangli suyak bo’lakchalari aralashgan kul qolgan, krematoriyda katta 
odamlarning murdasi 1 soatdan kamroq vaqt ichida batamom yonib bo’lgan.
Murdani jinoyatni yashirish uchun yoqib yuborilganligiga shubha 
tug’ilganda yong’in o’chog’idan tekshirish uchun albatta yongan kuldan olish 
zarur. Kulda har xil metall parchalari, suyaklarning kuygan mayda bo’lakchalari 
topilishi mumkin. Solishtirma anatomik tekshiruvlar ularning turlarga 
aloqadorligini aniqlashda yordamlashadi. Maxsus kompleks fiziko-texnik va ximik 
usullar bilan kulni tekshirish murdani yoqib yuborilish faktini, uning og’irligi va 
turlarga aloqadorligi, ayrim holda katta odamlar yoki chaqaloqlar murdasi yoqib 
yuborilganligini aniqlash imkoniyatini beradi (Shchupik Yu.P., 1969; Strelets 
N.N., 1972 va boshqalar).
Kuyishdan jarohatlanishlarda murdani sud tibbiyotida tekshiruvda ekspertga 
quyidagicha ish rejasi taklif qilinadi:
1) murdani tashqi tekshirish, yozilishi va suratga olinishi;
2) kuyishni sxemasini tuzish va kuyish darajasi va maydonini aniqlash;
3) teridan gistologik (spektral) tekshirish uchun bo’lakchalar olish;
4) ichki organlardan gistologik tekshirish uchun bo’lakchalar olish; 
karboksigemoglobinni aniqlash uchun qon olish; yurak bo’shliqlari 
devoridan yuvindi va qonni qurum zarrachalarini aniqlash uchun olish; 
bakteriologik tekshirish uchun yiringdan olish;
5) qonni va siydigidan etil spirti uchun olish (voqea sodir bo’lgan joyda 
yoki yaqin soatlarda o’lgan bo’lsa).
246

---