Tibbiy kimyo javoblari

 

 

58. 

Осмос ҳодисасини тушунтиринг. 

 

Eritmalardagi osmos hodisasi eritma hosil boMishidagi molekulyar kinetik mexanizmining tarkibiy qismlaridan bo'lgan 

diffuziya jarayoni natijasida yuzaga keladi. M a’lumki, erigan modda va erituvchi zarrachalari doimo harakatd

a 

bo‘ladi. 

Agar shisha silindrga biror moddaning, masalan, kaliy bixromatning quyuq eritmasi solinib, uning ustiga ehtiyotkorlik 

bilan suv quyilsa, m odda zarrachalari vaqt o ‘tishi bilan butun suyuqlik hajmiga baravar tarqaladi va bu jarayon butun 

hajmda m 

oddaning konsentratsiyasi bir xil b o ‘lguncha davom etadi, ya’ni diffuziya hodisasi ro‘y beradi. Agar eritma va 

toza erituvchi orasiga yoki har xil konsentratsiyali eritm alar orasiga faqat erituvchi molekulalari o ‘ta oladigan yarim 

o‘tkazgich to‘siq —

 membrana joylashtirilsa, erituvchi molekulalarining membrana orqali eritmaga va eritmadan toza 

erituvchiga o ‘tishi kuzatiladi. A m m o erituvchi molekulalarining toza suvdan eritm aga o ‘tish tezligi yoki erigan modda 

konsentratsiyasi kamroq b o ‘lgan er

i

tm adan konsentratsiyasi yuqori bo‘lgan qatlamiga o ‘tishiga qaraganda ko‘proq b o 

‘ladi. Bu jarayon ikkita eritma orasidagi konsentratsiyalar farqi tenglashguncha davom etadi. Buning natijasida 

konsentratsiyasi yuqori b o ‘lgan boiim dagi eritmaning hajm

i 

ko‘payadi (konsentratsiyasi kam ayib ideal eritmaga 

yaqinlashadi). Natijada gidrostatik bosim qiymati ortadi va erituvchi molekulalarining teskari to m o n g a'q arab o ‘tishi 

kuchayadi. M a’lum vaqt o ‘tgandan so‘ng eritmalarning sath o ‘zgarishlari (ul

arning sathlari orasidagi masofa 

qiymatining (h) o ‘zgarishi) to ‘xtaydi.

 

                                                 

 

Erituvchining (diffuziya hisobiga) yarim o ‘tkazgich membrana orqali erigan m odda konsentratsiyasi kam bo‘lgan 

eritmadan erigan mod

da konsentratsiyasi ko‘p bo‘lgan eritmaga o‘z 

-

o‘zidan o‘tish 

jarayonini osmos deb ataladi.

 

Osmosni ta’riflovchi 4 ta javob:

 1. eritma va erituvchi o'rtasida yarim o'tkazgich membrana mavjudligida kuzatiladi; 2. 

idish devorlariga ko'rsatiladigan bosim osmotik bosim deyiladi; 3. osmosda eritma hajmi ko'payadi; 4. osmos 

—

 bu 

erituvchi molekulalarining eritmadagi bir tomonlama diffuziyasi.