Tibbiy kimyo 1 qism 22 09 2019. indd

12.3. Alkalimetriya usuli

Biosuyuqliklar  va  dorivor  preparatlar  tarkibidagi  kislotalar 

miqdorini aniqlash titrimetrik analizning alkalimetriya usulida olib 

boriladi. Jarayon neytrallanish reaksiyasiga asoslanadi. Bunda titr-

langan kuchli asos eritmasi yordamida kislotalar yoki gidrolizlan­

ganda kislotali muhit hosil qiluvchi moddalar eritmasi noma’lum 

konsentratsiyali eritma sifatida tekshiriladi. 

 Alkalimetriya usulida ishqor eritmasi sifatida natriy tetraborat 

eritmasidan (yoki boshqa asoslardan) foydalaniladi. Natriy tetrabo­

rat suvli eritmada gidrolizlanib ishqoriy muhit hosil qiladi: 

Na

2

B

4

O

7 

+ 7H

2

O = 2NaOH + 4H

3

BO

3

Hosil boʻlgan natriy ishqori tekshirilayotgan HCl saqlagan erit­

ma bilan reaksiyaga kirishadi:

2NaOH + 2HCl = 2NaCl+2H

2

O

Umumiy tenglamasi:

Na

2

B

4

O

7 

+ 2HCl + 5H

2

O = 2NaCl + 4H

3

BO

3

yoki

1/2 Na

2

B

4

O

7 

+ HCl + 2,5H

2

O = NaCl + 2H

3

BO

3

fekv (HCl) = 1, fekv(Na

2

B

4

O

7

) = ½

Reaksiyadan koʻrinib turibdiki, 1 mol Na

2

B

4

O

7 

∙10H

2

O ga 2 mol 

HCl sarflanadi. Natriy tetraboratning 100 ml 0,1n standart eritmasi­

ni tayyorlashda tuzning ekvivalent molar massasi 381:2= 190,2  

g/mol va 190,2∙0,1∙0,1=1,907g. Shunday aniqlik darajadagi massani 

tarozida aniq tortib olish qiyin. Shuning uchun uni tayyorlab olin­

gandan soʻng standartlangan HCl eritmasi bilan titrlab tekshiriladi. 

Alkalimetriya  usuli  bilan  me’da  shirasi,  siydik  va  boshqa  bi­

ologik  suyuqliklarning  kislotaliligi  tekshiriladi.  Shuningdek, 

dorivor preparatlar sifatida ishlatiladigan xlorid, sulfat, borat va 

koʻpchilik organik kislotalarning eritmalari miqdoriy analiz qilina­

---

Tibbiy kimyo / 1  

279

di. Sanitar­gigienik jihatdan oziq­ovqat mahsulotlarining kislotali­

ligi, suvning qattiqligi va boshqalar aniqlanadi. 

Ba’zi kasalliklar natijasida ajraladigan me’da shirasining umu­

miy miqdori, rangi, hidi, fermentativ faolligi ham oʻzgarib turishi 

kuzatiladi. Klinik amaliyotda, tashxis qoʻyishda va me’da ­ ichak 

kasalliklarini davolashda titrimetrik analiz usulini qoʻllash mumkin. 

Bunda shilliq borligi, uning umumiy kislotaligi, erkin va bogʻlan­

gan xlorid kislotalar, me’da shirasida sut kislota, oʻt zardobi va qon 

borligi aniqlanadi. 

 

 

 

Kimyo va salomatlik