Tibbiy kimyo 1 qism 22 09 2019. indd

8.1.2. Eritmalar qaynash haroratining ortishi, muzlash 

tharoratining pasayishi

Suyuqlikning qaynash harorati  deb,  suyuqlik  ustidagi  erituv­

chining toʻyingan bugʻ bosimini atmosfera bosimiga teng boʻlgan 

holatiga toʻg‘ri keladigan harorati qiymatiga aytiladi. Bosim qiy­

mati 101,325 kPa ga teng boʻlgandagi suyuqlikning qaynash tem­

peraturasi normal qaynash harorati deb ataladi.

  Suyuqlikning muzlash harorati  deb  suyuqlik  ustidagi  erituv­

chining toʻyingan bugʻ bosimini suyuqlikdan ajralib tushgan kristall 

(qattiq) faza sathidagi toʻyiungan bugʻ bosimiga teng boʻlgan ho­

latiga toʻg‘ri keladigan harorat qiymatiga aytiladi. 

Qaynash va muzlash haroratlari chegaralarida moddaning bugʻ 

va suyuq (yoki qattiq) agregat holatlari orasida xarakatchan muvo­

zonat holati qaror topadi.

---

Tibbiy kimyo / 1  

199

Sof erituvchi va uning asosida tayyorlangan eritmalarning qay­

nash ( ) va muzlash ( ) temperaturalari orasida farq qiymatlari 

kuzatiladi: 

• Eritmadan farqli ravishda sof erituvchining qaynash tempera­

turasi ( ) kichik, 

Muzlash harorati ( ) esa katta qiymatlarga ega boladi.

 Erituvchi va eritmaning qaynash va muzlash haroratlari orasi­

dagi  farqni  Raul qonuni yordamida tushuntiriladi. Suyultirilgan 

eritmaning qaynash haroratining koʻtarilishi, muzlash haroratining 

kamayishi  uning  molyal  konsentratsiyasiga  (molyalligiga)  toʻgri 

proporsionaldir.

Bu qonunning matematik ifodasi noelektrolit va elektrolit erit­

malar uchun quyidagicha boʻladi:

∆T

k

 = E∙ b(X) va ∆T

k

 =i E∙ b(X)

 ∆T

m

 = K∙ b(X) va ∆T

m

 =i K∙ b(X)

Bu yerda ∆T

k

va ∆T

m

 – sof erituvchi va eritma qaynash va muz­

lash temperaturalari orasidagi farq qiymati, E va K – tegishli ebu­

lioskopik va krioskopik doimiyliklari; b(x) – eritma molyalligi, i 

– Vant Goffning izotonik koeffisienti.

Ebulioskopik va krioskopik doimiyliklarining manosi eritma 

molyalligi 1 mol/kg ga teng boʻlganda ularning sof erituvchi va erit­

ma qaynash va muzlash temperaturalarining qiymatlari farqiga teng 

boʻlishi bilan belgilanadi:

∆T

k

 = E  va  ∆T

m

 = K

Krioskopik  usul  (eritmaning  muzlash  haroratini  aniqlashga 

asoslangan usul) yordamida moddalarning molyar massasini 

aniqlash  mumkin.  Buning  uchun  quyidagi  tenglamadan  foyda­

laniladi:

M

B

B

T

K

M

∆

⋅

=

0

1000

ω

ω

Bu yerda M

B

 ­ B moddaning aniqlanayotgan molyar (moleku­

lar) massasi; ω

B 

va ω

0

– erigan modda va erituvchining eritmadagi 

massa ulushlari; ∆T

m

 – sof erituvchi va eritmaning muzlash harorat­

---

1-kurs talabalari uchun darslik

200

lari orasidagi farq. Modda molyar massasi ebulioskopik usul boʻy­

icha aniqlashda quyidagi tenglamdan foydalaniladi: