Tibbiy biologiya javoblari Паразитологиянинг асосий тушунчалари ва экологик асослари

54. 
 Тaenia solium нинг морфологик тузилиши ,хает цикли,юкиш 
йуллари 
Чўчқа солитѐри ѐки илмоқли гижжа (Taeniasolium) тасмасимон шаклда 
бўлиб, одамнинг ингичка ичагида паразитлик қилади. Чўчқа солитѐри 
чақирадиган касаллик тениоз дейилади. Тениоз барча чўчқачилик 
фермаларида тарқалган бўлиб, Айниқса чўчқа маҳсулотларини хом ѐки чала 
пишириб ейиш одат тусига кирган жойларда кўпроқ учрайди.
Морфологик 
тузилиши.
Чўчқа солитѐри паразити таш¬қи кўринишидаи қорамол 
солитѐрига ўхшаб кетади. Танасининг узунлиги 1,5 - 2 м, баъзан 6 - 8 м гача 
бўлади. Сколексдаги 4 та сўрғичдан ташқари, хартумчасида икки қатор 
жойлашган илмоқлари бўлади.
Илмоқлари бўлгани учун чўчқа солитѐрини 
қуролланган гижжа деб ҳам аташади. Бошининг давомида бўғимларга 
бўлинмаган ингичка бўйни бўлади. Стробиласи қорамол солитѐрига ўхшаб 
бўғимлардан - проглоттидлардан ташкил топтан, уларнинг сони 900 га яқин
бўлади. Гермафродит жинсий тизими бошидан бошлаб 1м гача бўлган 
масофадаги бўғимларда тўлиқ ривожланган бўлади. Жинсий клоака 
бўғимларнинг ѐнида, ўнг ѐки чап томонида навбат Билан ташқарига очилади. 
Бундан ташқарии гермафродит бўғимларидаги тухумдонларнинг тузилиши 
Билан чўчқа ва қорамол солитѐри фарқланади. Агар қорамол солитѐрида 
тухумдон икки бўлакли бўлса, чўчқа солитѐри тухумдонида эса учинчи 
қўшимча бўлакча ҳам бўлади.Чўчқа солитѐрининг етилган бўғимлари, 
қорамол солитѐридан, бачадони ѐнидан чиққан шохларнинг миқдори Билан 
ҳам фарқ қилади. Чўчқа солитѐри бачадонидан чиққан ѐн шохларнинг сони 

---

7-12 жуфтдан ошмайди. Бундан ташқарии чўчқа солитѐрида етилган 
бўғимлар 4-5 та бўлиб узилади, шунинг учун улар фаол ҳаракатланмайди ва 
фақат бемор ахлати билан ташқарига чиқади. 
Ривожланиш цикли.
Чўчқ 
солитѐрининг тараққиѐти, қорамол солитѐрининг тараққиѐтига ўхшаш 
бўлади. Асосии хужайин одам бўлиб, чувалчаигнинг тасмали шакли 
одамнинг ингичка ичагида жойлашади. Оралиқ хўжайин чўчқалар 
ҳисобланади, чунки финна даври уларнинг мушакларида ўтади. Чўчқа 
солитѐрининг ривожланиш (даври) циклини энг муҳим томони шундан 
иборатки, бу паразитда одам оралиқ хўжайин ҳам бўлиши мумкин. Одам
учун, финали чўчқа гўштини ейиш ҳам, чўчқа солитѐрининг бўғимларини, 
ҳуттоки тухумларини ютиб юбориши ҳам ҳавфлидир. Одам организмига 
тушган тухумларидан онкосфералар чиқди ва улар ичак деворини тешиб қон 
оқими орқали мушакларга тарқалади, кўз, мия, юрак, ўпка ва бошқа 
органларга боради ва шу ерда ривожланиб финналар (цистицерклар) ҳосил 
қилади (-расм).Тениоз билан кассалланган одамнинг организмида паразит-
нинг вояга етган даврида, айрим сабабларга кўра, кўнгли айниши мумкин. 
Шунда ичакда содир бўлган антиперисталтика ҳаракатлари туфайли 
парзитнинг тухумлари, ҳаттоки охирги қисмидан узилган етилган 
бўгимлари, ичакнинг пастки қисмларидаги озуқа моддалар билан, ошқозонга
ўтади, ошқозонда тухум пардаси эриб, онкосфералар чиқади. Онкосфералар 
ичак деворига кириб, қон билан тарқалади ҳамда тананинг турли 
органларида жойлашади ва цистицеркга айланади. Демак, чўчқа 
солитѐрининг тухумлари ташқарига чиқмасдан ҳам ривожланиши мумкин. 
Бундай ҳолатга аутоинва зия дейилади. Шундай қилиб, одамлар учун 
паразитнинг тухумлари ҳам, цистицерклари ҳам инвазион давр бўлиб
ҳисобланади.