Thesis · April 2020 doi: 10. 13140/RG

 
580 
ХАЛҚАРО МИҚЁСИДАГИ ИЛМИЙ-АМАЛИЙ КОНФЕРЕНЦИЯ МАТЕРИАЛЛАРИ
механизмларини ўрганади. Нейролингвистик дастурлашнинг биринчи номи “метабилимлар”-
бўлиб у субъектив(омадли, муваффақиятли)тажрибани моделлаштириш асосида уни 
бошқалар фаолиятига кўчириш билан сингдиришни назарда тутади. 
Нейролингвистик дастурлаш номининг “нейро” қисми субъектив тажрибани 
тавсифлашда мия нейрологик жараёнларининг ахборотларни қабул қилиш, сақлаш қайта 
ишлаш ва узатиш учун жавобгар жараёнларини ифодалайди. “Лингвистик” қисми тилнинг 
муҳим белгиси сифатида тафаккур қилиш ва хулқнинг рўёбга чиқиш хусусиятлари 
механизмлари ва коммуникацияни ташкил қилиш жараёнларини тавсифлашни ўз ичига 
олади. “дастурлаш” қисми эса фикрлаш ва хулқни намоён қилишнинг тизимлилигига ишора 
қилиб, уларни маълум тартибда намоён бўлишини билдиради. Чунки “дастур” грек тилида 
маълум бир аниқ мақсад натижаларига эришишда аниқ кетма-кетлик ҳаракат қадамлари 
деган маънони билдиради. 
Шундай қилиб, нейролингвистик дастурлаш маълум бир фаолиятнинг субъектив ижобий 
мувоффақиятли, омадли тажрибасига таълуқли тизимли жараёнлардир. 
Бу ўз навбатида инсон мукамллигининг нейролингвистик моделини тузиш ва уни 
бошқаларга кўчириш орқали, уни субъектив тажрибасини такомиллаштириш билан, унинг 
ҳаётини омадли муваффақиятли қилишдан иборат, психотехникалар, технологиялардир.
Айтиш 
жоизки, 
юқорида 
таъкидланганидек, 
бу 
психотехника 
ва 
психотехнологияларни қўллаш инсоннинг ҳар қандай психик, психологик ҳолатларини 
ўзгартириш, уни мувофиқ равишда созлаш, янги хулқий хислатларни шакллантириш 
имкониятларини очади. Нейролингвистик дастурлаш амалиёти ишончни ўзгартириш, ҳар 
қандай қўрқув, фобиялар, фрустрация ҳолатлари ва нохуш воқеа ҳодисалар 
безовталикларидан тез ва самарали қутулиш, олти қадамли рефрейминг(қайта қолиплаш), 
вақт чизиғи, лангарлаш, ассоциация, дисассоциация, тез алмашув, онг ости билан мулоқот ва 
уни қайта дастурлаш каби психотехникалари психик ҳолатлар ва хусусиятларни созлашда 
ижобий натижаларни кўрсатади. Шу билан бирга нейролингвистик дастурлашда ахборотни 
кўп сенсорли қабул қилиш ва шунга мувофиқ психик жараёнларнинг мувофиқ равишда 
намоён бўлишига катта эътибор қаратилади. Ахборотнинг кўп сенсорли қабул қилинишида 
уни самарали узатилишини таъминлаш замонавий таълимда юқори ўзлаштиришни 
кафолатлайди. Нейролингвистик дастурлашда ўқитувчининг ва ўқувчиларнинг ахборотни 
қабул қилишда унда қайси каналнинг(аудал, визуал, кинестетик, дискрет) доминантлигини 
аниқлаш катта аҳамият касб этади. Уни аниқлаш учун қуйидаги жадвалда келтирилган 
айрим хусусиятларни эътиборга олиш жоиздир. 
АУДАЛ 
ВИЗУАЛ 
КИНЕСТЕТИК 
Муомала 
кезида 
муомаладошга қараб сал 
қулоғини буради ва унинг 
овоз 
чиқадиган 
манбаси 
оғзига қарайди.
Товушли ахборотларни осон 
енгил ва тез қабул қилади ва 
эсга, хотирага олади. 
Ҳар 
қандай 
ахборотни 
товушига асосий диққатини 
қаратади ва уни ўзлаштириш 
ва намоён қилишда товуш 
доминантлик қилади. 
Товушли ахборот манбасини 
тез ва аниқ илғайди. 
Муомала 
кезида 
муомаладошга қараб тик 
қараб ва унинг кўзига
қарайди.
Товушли 
ахборотларни 
осон енгил ва тез қабул 
қилади ва эсга, хотирага 
олади. 
Ҳар 
қандай 
ахборотни 
образига асосий диққатини 
қаратади 
ва 
уни 
ўзлаштириш ва намоён 
қилишда 
образ 
доминантлик қилади. 
Ахборот образини тез ва 
Муомала 
кезида 
муомаладошнинг 
ҳаракат 
аъзолари 
қўли, 
оёқларига 
диққат назарини қаратади ва 
унинг кўзига боқмайди.
Ҳаракатли ахборотларни ва 
иштирок 
этиш 
орқали 
ахборотларни осон енгил ва тез 
қабул қилади ва эсга, хотирага 
олади. 
Ҳар 
қандай 
ахборотни 
ҳаракатига асосий диққатини 
қаратади ва уни ўзлаштириш ва 
намоён қилишда ҳаракат ва 
туюиш 
тактил 
сезгилари

---