Thesis · April 2020 doi: 10. 13140/RG

ЗАМОНАВИЙ УЗЛУКСИЗ ТАЪЛИМ СИФАТИНИ ОШИРИШ: ИННОВАЦИЯ ВА ИСТИҚБОЛЛАР
 
344 
ХАЛҚАРО МИҚЁСИДАГИ ИЛМИЙ-АМАЛИЙ КОНФЕРЕНЦИЯ МАТЕРИАЛЛАРИ
Бу каби вазифаларни бажариш учун эса ўқитувчидан ҳар доимгидек фаоллик, чуқур 
билим-малака, ташаббускорлик, ижодкорлик ва изланувчанлик талаб қилинади. Ўқитувчи 
ҳар бир дарсга янги бир талаб ҳамда эҳтиёж манбаи сифатида қараши даркор.
Жисмоний тарбия ва спорт машғулотларида назарий билимлар ўқувчиларда спорт 
турларига оид билимларни мустаҳкамлашда етакчи омил бўлиб хизмат қилади. Ёзма ва 
оғзаки маълумот ўқувчиларни амалий ҳаракатларга назарий жиҳатдан тайёрлайди. Бунда 
ўқитувчи турли самарали усуллардан фойдаланиши, кўргазмалиликни фаол йўлга қўйиши 
мумкин. Бироқ, истаймизми-йўқми, тан олиш керакки, жисмоний тарбия ва спорт 
машғулотларининг тақдирини амалий ҳаракатлар босқичи ҳал этади. Бунда амалий усулнинг 
аҳамияти юксак мазмун касб этади. Ушбу усул шуғулланувчиларнинг ҳаракат фаолиятини 
фаоллигида ташкил топади. Машқ қилиш услуби ҳаракатини кўп марта такрорлашни назарда 
тутган ҳолда у ўйин техникаси элементларини ёки ўйин усулларини эгаллашга ёрдам беради. 
Такрорлашни тўлиқ ёки қисмлар бўйича амалга ошириш мумкин. Барча қисмларга бўлиб 
ўрганиш ҳаракатни айрим қисмларини эгаллашни кейинчалик уни бир бутун қилиб 
бирлаштиришни назарда тутилади. Бу ажратиш фақатгина шунда зарурки, қачонки қаерда 
ўргатишда унга катта бўлмаган самара бериши мумкин. Бўлим, ўйин машқи шаклидаги 
характерга эга бўлиши керак, яни айрим ҳаракатни тамом қилинган шаклида. Масалан, 
волейболда ҳужумкор зарба беришни ўрганиш учун бу кўп сакраш ва сакраб тўпни илиб 
олиш тўпни ўзи ташлаш билан хужумкор зарба бериш. Бўлим услубиятини фақатгина 
бошланғич босқичда ўргатиш тавсия қилинади. Қачонки ҳаракат ўзлаштирилиб олинган 
кейин уни бошқа усуллар ёрдами билан мустаҳкамланади. Ёрдамчи машқни қўллаш 
енгиллашган шароитда машқни бажариш методик йўллари, энг кўп самара беради. Уларни 
танлаш ва мураккаблиги ўқитувчи томонидан аниқ белгиланади ва ўқитувчининг 
тайёргарлигига боғлиқ бўлади. Ўйин ҳаракатини мустаҳкамлаш мураккаблашган шароитда 
машқни бажариш вазиятида ўтади.
Хулоса қилиш керакки, умумий ўрта таълим мактабларида жисмоний тарбия ва спорт 
машғулотлари бўйича тўгараклар ишини ташкил қилишда:
- тўгаракларга чуқур билим-малакали, ўз касбининг фидойиси, ёшлар билан ишлашда 
юқори тажрибага эга бўлган мутахассисларни бириктириш;
- тўгарак фаолиятини “Оила- маҳалла-мактаб” ҳамкорлиги концепцияси асосида 
ташкил қилиш ва бу борадаги узвий алоқани йўлга қўйиш;
- ўтиладиган тўгарак мавзуларини мазмун ва шакл жиҳатдан пухта ишлаб чиқиш ва 
амалга ошириш;
- тўгаракларга нафақат жисмоний, балки маънавий-маърифий баркамоллик омили 
сифатида қараш, ўқувчиларда умуминсоний фазилатларни қарор топтириш ва ҳ.к. каби 
вазифаларни оқилона ҳал этиш керак.
Ҳамиша ёдда тутиш керакки, озод ва обод ватанимизнинг келажаги ҳам маънан, ҳам 
жисмонан етук авлодлар қўлидадир. 
Адабиётлар: 
1.
Олий таълим муассасаларида спорт турлари бўйича тўгараклар дастури мажмуаси. 
Низомий номидаги тошкент давлат педагогика университети. Т.: 2011. 400 б.
2.
М.Аслонова.Таълим жараёнида ҳаракатли ўйинлардан фойдаланиш. Номзодлик 
диссертацияси. Навоий 2008. 158 б.
3.
Махкамджанов К.М. Содикова Е.К. “Ҳаракат - гўзаллик ва саломатлик гарови”. 
Т.2002й 

---