Thesis · April 2020 doi: 10. 13140/RG

ЗАМОНАВИЙ УЗЛУКСИЗ ТАЪЛИМ СИФАТИНИ ОШИРИШ: ИННОВАЦИЯ ВА ИСТИҚБОЛЛАР
 
326 
ХАЛҚАРО МИҚЁСИДАГИ ИЛМИЙ-АМАЛИЙ КОНФЕРЕНЦИЯ МАТЕРИАЛЛАРИ
камчиликлар, ҳаракат тизимидаги кескин бузилишлар рухиятидаги кечинмалар саводни 
эгаллашда қийинчиликлар туғдиради. Бу муаммо ўз ўрнида яна қатор муаммолар 
йигиндисини (нутқий, психологик, ижтимоий, интеллектуал ва ҳаказо...) ҳосил этмокдаки, 
улар ўз ўрнида ушбу тўсиклар ечимини бир эмас балки, бир қанча аспектлар холатини 
ижобий ривожлантирилишини талаб этади. Турли муаллифлар, хусусан К.А.Семенова, 
Е.М.Мастюкова, 
М.В.Ипполитова, 
Р.Д.Бабенкова, 
Н.В.Симонова, 
Э.С.Калижнюк, 
И.И.Мамайчук, ШО.Левченко, Г.В.Кузнецоваларнинг фикрича, бу болаларда билиш 
фаолиятини шакллантиришдаги қийинчиликлар моторика ҳам да график кўникмаларни 
эгаллашдаги қийинчиликлар ташкил этади. Аммо бу қийинчиликларнинг хусусий кўриниши 
қандай кўринишда эканлиги, мактаб остонасини ҳатлаётган РРС бола қандай ҳажмдаги 
билим, кўникма ва малакалар заҳирасига эга бўлиши лозим, уларни ҳосил қилишда қандай 
қийинчиликлар, уларни бартараф этишдаги коррекцион таъсир йўналиши, мазмун ҳамда 
мақсади нималардан иборат бўлиши мавзуси доираси кам ўрганилиб, етарли даражада 
тадқиқ этилмаганлиги тадқиқот ишимизнинг долзарблигини белгилайди. Давлатимиз 
Конститутциясининг 41-моддасида белгиланганидек, «хар ким таълим олиш хукукига эга». 
Ушбу ҳукуқ «Таълим тўғрисидаги Конун»нинг 23 ҳамда 24-моддаларида алоҳида эҳтиёжга 
эга бўлган болалар нуктаи назаридан ҳам кафолатланган. Ҳозирда давлатимиз, 
президентимиз томонидан алоҳида ёрдамга мухтож инсонларга кўрсатилаётган эътиборнинг 
кучайтирилиши, ҳамда уларнинг ижтимоий ҳаётга самарали адаптациялашувини таъминлаш 
масаласи долзарб муаммо сифатида бутун республикамизда, ҳамда дунёда фаолият 
кўрсатаётган тадқиқотчи, амалиётчи мутахассислар олдида гавдаланмоқда. Ўзбекистон 
Республикасининг ўша вақтдаги Халк таълими вазири Т.И. Жўраевнинг Тошкент шаҳрида 
2006 йилнинг 15-ноябрида «Ижтимоий мухофазага муҳтож болалар таълим тарбия 
муассасаларининг ҳолати ва келажакдаги истиқболлари туғрисида»ги нутқида ҳам ушбу 
йўналишда олиб бориладиган ишлар юзасидан бир мунча мураккаб ва айни дамда долзарб 
бўлган вазифалар белгиланган. Хусусан ушбу нутқда алоҳида ёрдамга мухтож болаларнинг 
таълим-тарбиясига бўлган эътиборни кучайтириш, кўрсатилаётган услубий ҳамда молиявий 
кўмаклар кўламини кенгайтириш ҳамда туғри ва аниқ йуналганлигини таъминлаш хусусида 
сўз боради. 2007-йилнинг «Ижтимоий ҳимоя йили» деб эълон килиниши ҳам айнан бизнинг 
олдимизда ушбу болаларнинг ижтимоий ҳаётга киришувини таъминлаш, уларни етарли 
билимлар заҳирасига эга бўлган, етук фуқаро, шахс сифатида камол топишларини асосий 
масалалар даражасига кўтармокда. Юқоридагиларнинг барчаси тадкиқотимизнинг ҳозирги 
ҳамда келажак учун нақадар муҳим ва долзарб эканлигини белгилайди, РРС болаларнинг 
ёзма нуткининг узига хос хусусиятлари мавзуси кенг ёритилмаганлиги, пропедевтик 
даврдаги коррекцион иш ташкилотида қийинчилик туғдириб, РРС болаларни саводни 
эгаллашларида мураккаб қийинчиликлар келтириб чиқаради. Ҳатто кўпгина ҳолларда бу 
категориядаги болалар саводни эгаллай олмайдилар деган нотўғри фикрни ҳам келтириб 
чиқарадилар.
РРС болаларнинг ёзма нуткининг озига хос хусусиятларини органиш муаммоси 
кўпчилик мутахассислар ва бевосита ушбу болалар тарбияси билан шуғулланувчи 
инсонларни қизиқтирсада кам тадкик этилган мавзулар сирасига киради. РРС болалар 
тарбиясидаги асосий томонлардан бири - ёзиш ва ўқиш муаммоси оз ўрганилган ва ўзига 
айни дамда муайян эътиборни кучайтирилишини талаб этмокда. РРС болаларнинг ёзма нутк 
жараёнининг педагогик-коррекцион тизими, зарур шарт-шароитлар, услубий йўналиншинг 
кенг ёритилиши ўз ечимини кутмоқда.