Thesis · April 2020 doi: 10. 13140/RG

ЗАМОНАВИЙ УЗЛУКСИЗ ТАЪЛИМ СИФАТИНИ ОШИРИШ: ИННОВАЦИЯ ВА ИСТИҚБОЛЛАР
 
420 
ХАЛҚАРО МИҚЁСИДАГИ ИЛМИЙ-АМАЛИЙ КОНФЕРЕНЦИЯ МАТЕРИАЛЛАРИ
персонажларни ҳар хил ҳолатда акс эттирлган И. Репиннинг «Кутилмаган эди» асарида 
тамошабин фақат персонажларни тасвирланган ҳолатини эмас, балки улар ҳибисдан қайтган 
эрини тасодиф кўришдан олдин нима иш билан банд, қандай ҳолатда - эканлигини тасаввур 
қиладилар. Кекса онаси роялъ чалишни тўхтатиб, креслони четга суриб, ўғлини қарши 
олишга ўгирилган. Кейинчалик кутилмаган учрашув. Натижада қалбни тўлқинлантириб 
кўзлари қувонч ёшларига тўла ҳолатта айланади. Бу ерда бўлаётган кулминацион дақиқа 
ҳаётий воқеани мавзу билан боғловчи ҳаракатдаги воситадир. Ю. Пименев «Янги Москва», 
«Эртанги кўчаларда туй» ( расмлар) асарида кўз олдимизда ўзгараетган ҳаракатдаги 
замонавий шаҳар ҳаётини курсатган. Тўй маросимини йуналишида келажак ҳаётга шахдам 
қадам ташлаётган халқларнинг ҳолатидир. Типизация қонунинг учинчи белгиси бу - 
янгиликдир. Реалистик санъат хақиқатни тўғри ифода этиб қолмай, рассом ҳис туйгуларини, 
эстетик гўзалликни, тасаввурни жозибали тараннум этади. Бадиий образдаги эстетик 
сифатлар, композиция ечимидаги янгиликлар рассом томонидан кашф этилади. 
Эстетик кашфиётларни Микеланжело, Тициан, Рембранатнинг ўлмас асарларида, А. 
Дейнека, А. Пластов, К. Юон асарларида композиция тузилишининг бадиий воситаларидан 
мавзуда янгилик тушунчасини кўрамиз. «Новизна» янгилик оқимини биз А. Куинджининг - 
«қайинзорлар», В.Поленовнинг «Москвадаги ҳовли» манзарасида кўрамиз.
Композициянинг асосий қонунларидан бири контрастлик қонунидир. Леонардо да 
Винчи «Рангтасвир қонунлари» илмий асарида ўлчам қарама - қаршилиги ҳақида, катта - 
кичик, паст - баланд, юпқа - қалин, ҳарактер, фактура, материаллар контрасти тўғрисида 
ёзади. Микеланжело текисликдаги ҳажм контрастларнга кўп аҳамият беради. Инсон 
предметлар шаклини фақат соя ва ёруғ контрастик орқали сезади ва ўз онгига сингдиради. 
Портрет жанрида рассомлар қадимдан «тон контрасти»дан фойдаланиб, ёруғ 
фигурани тасвирлашда тўқ фондан фойдаланганлар. XIX асарда санъат усталари портретни 
ёруғ фонда тасвирлай бошладилар. Б. Серовнинг «Шафтолилик қиз» портретида, юзи тўқ 
тусдаги қиз, енгил ёруғ дераза фонида тасвирланган. 
Рангтасвирда контраст қарама - қарши иссиқ ва совуқ ранглар мавжуд, қарама - қарши 
ранглар бир - бирига ёнма - ён турса, ранглар кучи кўпаяди: қизил - яшил, кўк - зарғалдоқ, оқ 
- қора ва ҳакозо.