The ministry of higher and secondary specialized education of the republic of uzbekistan the regional center for retraining and professional

 

---

28 
II BOB O’RTA UMUMTA’LIM MAKTABI VA NOFILOLOGIK OLIY 
O’QUV YURTLARIDA INGLIZ TILI O’QITISH MAZMUNINING 
METODIK TAVSIFI 
II.1. O’rta umumta’lim maktabi va nofilologik oliy o’quv yurtlarida 
ingliz tilida nutq mavzulari tanlashga qo’yiladigan talablar 
“Ta’lim to’g’risi”dagi qonun, “Kadrlar tayyorlash Milliy dasturi” va boshqa 
direktiv hujjatlarda uzluksiz ta’limni dunyoning eng rivojlangan mamlakatlari 
darajasiga ko’tarish islohotlarning asosiy negizi ekanligi uqtiriladi. O’qitish 
mazmunini tubdan yangilash, uni jahon andozalari darajasiga ko’tarish talab 
etiladi.
 
O’qitish mazmuni
lingvodidaktik muammosi metodist-olimlarni doimo 
qiziqtirib kelayotgan masalalardandir. Mazkur mavzuga bag’ishlangan ilmiy-
tadqiqot ishlarida o’qitish mazmuni va uning tarkibiy qismlari bo’yicha turli fikr-
mulohazalar bayon etilgan (V. S. Tsetlin, A. D. Klimentenko, B. A. Lapidus, M. V. 
Lyaxovitskiy, J. J. Jalolov, H. G’. Ne’matov, T. Q. Sattorov, A. G’ulomov, S. S. 
Saydaliev va b.). O’qitish mazmunining didaktik muammolari M. N. Skatkin, I. 
Ya. Lerner, V. V. Kraevskiy kabi didakt olimlarning fundamental ilmiy-
tadqiqotlarida jiddiy o’rganilgan. 
O’qitish mazmuni – deganda, muayyan o’quv yurti oldida turgan maqsad va 
vazifalarga mos tushadigan, o’rganiladigan tilni egallash sifati va darajasi uchun 
zarur o’quv materialini tushunadilar, yoki o’quvchilarni o’rgatish uchun kerak 
bo’ladigan hamma vositalarni ushbu tushuncha qamroviga kiritish mumkin, degan 
fikrni ilgari suradilar. 
Yana bir guruh olimlar ushbu didaktik atamani o’rganilishi ko’zda tutilgan, 
o’quvchilar o’zlashtirishlari uchun metodik jihatdan ishlangan bilim, ko’nikma va 
malakalar tarzida tushunishadi.
Boshqa bir talqinda o’qitish mazmuni muayyan mavzular doirasida chet til
birliklarini qo’llab, nutq malakalarini shakllanishini ta’minlashga mo’ljallangan

---

29 
metodik hodisa sifatida talqin etiladi.
O’qitish mazmuni tarkibi haqida tadqiqotchilarning fikrlari turlichadir: (1) uni 
ikki qismdan: (a) tilga oid nazariy bilim, ko’nikma va malakalar, (b) o’quvchi va 
o’qituvchi orasidagi munosabatlar tizimi, (2) uch qismdan, ya’ni o’rganilishi 
ko’zda tutilgan, o’quvchilarni o’zlashtirishlari uchun metodik jihatdan ishlangan 
(a) bilim, (b) ko’nikma va (v) malakalar tizimi, (3) to’rt qismdan, a) o’quvchilar 
o’zlashtirishlari zarur bo’lgan bilimlar tizimi, b) shunday bilimlarga muvofiq 
keladigan amaliy ko’nikma va malakalar tizimi, v) o’quvchilarni ijodiy faoliyat 
usullariga o’rgatish tizimi, g) o’quvchi va o’qituvchi orasidagi munosabatlar 
tizimi, yana shu fikrni tasdiqlab (a) mavzu (tematika) og’zaki va o’qish mavzulari); 
(b) til materiali (talaffuz, leksika va grammatika); (v) talaffuz, leksik, grammatik, 
orfografik ko’nikmalarini shakllantirish; (g) nutq malakalari(gapirish, tinglab 
tushunish, o’qish va yozuv)ni shakllantirish deguchilar, (4) besh qismdan, (a) nutq 
malakalari, (b) til materiali(leksika, grammatika, talaffuz)ga oid ko’nikmalar, (v) 
grafik va ovozli matnlar, (g) nutq malakalarini rivojlantiradigan mavzu va 
situatsiyalar, (d) chet tilga oid hodisa(qoida)lar, yana shunga o’xshash a) 
kommunikativ faoliyatga oid mavzu, nutq materiali (matnlar, nutq namunalari va 
h.k.) va situatsiyalar, b) til materiali va uni egallash qonun-qoidalari, v) maxsus 
nutq malakalari, g) tili o’rganilayotgan mamlakatlar madaniyatlararo muloqotiga 
oid nutq malakalari, d) ta’lim jarayonida qo’llanadigan o’quv va adaptiv malakalar; 
(5) olti qismdan, (a) til materialini egallashga taalluqli bo’lgan ko’nikma va 
malakalar, (b) o’rganilayotgan til sistemasiga doir nazariy bilimlar, (v) 
kommunikativ xususiyatga ega bo’lgan ko’nikma va malakalar (qo’l harakati, 
mimika, imo-ishora va b.), (g) yozma nutqqa doir paralingvistik ko’nikma va 
malakalar, (d) mamlakatshunoslikka oid bilimlar, (e) til tushunchalarini 
ta’riflashda ishlatiladigan verbal qoidalarga doir ko’nikma va malakalar tizimidan 
iboratligini ta’kidlashadi.
Ushbu nuqtai nazarlar orasida o’qitish mazmuni qamroviga