The economy of enterprise

Примечание [I5]:  ма 
 
62 

---

o’z  imkoniyatlarini  baholash,  bozordagi  istiqbolni,  zaruriy  xarajatlarni  aniqlash, 
korxona  faoliyatining  birinchi  yillarida  “suv  ostidagi  toshlar”ni  aniqlash  hamda 
mazkur  faoliyat  turining  foydali  yoki  zararli  ekanligini  baholash  ko’rsatkichlari 
yordamida hisoblashga yordam berishda deb belgilanadi. 
Biznes-rejani  tayyorlash  natijasida  «Ishni  nimadan  boshlash  kerak?»; 
«Samarali  ishlab  chiqarishni  qanday  tashkil  qilish  lozim?»  «Birinchi  foyda  yoki 
daromad  qachon  olinadi?»,  «Investorlar  va  kreditorlar  bilan  qachon  hisob-kitob 
qilish  mumkin?»,  «Yuzaga  kelishi  mumkin  bo’lgan  xavf-xatarni  qanday  kamaytirish 
mumkin?»,  «Raqobatchilar  bilan  kurashda  qanday  choralardan  foydalanish 
mumkin?» kabi savollarga javob olinadi. 
Biznes-rejani tuzishda quyidagi shartlarga alohida e’tibor qaratish zarur: 
* 
biznes-reja  professional  va  shu  bilan  bir  paytda  sodda,  bajarish  uchun 
tushunarli va oson bo’lishi lozim; 
* 
biznes-reja  investor  yoki  boshqa  manfaatdor  shaxs  o’ziga  kerakli 
ma’lumotlarni qidirib topishi uchun bo’limlarga (BOBlarga) bo’linishi lozim; 
* 
biznes-rejani  tayyorlashda  korxonaning  bosh  rahbari  albatta  qatnashishi  shart, 
chunki investor, bank  yoki boshqa moliya idorasi korxona rahbari qatnashmaganligi 
yoki  boshqa  shaxsga  topshirilganligi  haqida  xabar  topsa,  biznes-rejaning 
ishonchliligiga shubha uyg’onishi mumkin; 
* 
biznes-rejaning  ob’ektiv  baholanishiga  erishish  kerak,  ya’ni  unda  xatolar  va 
noto’g’ri hisob-kitoblar bo’lmasligi lozim; 
* 
biznes-rejaning  tarqatib  yuborilmasligini  nazorat  qilish  zarur,  chunki  unda 
biznes to’g’risidagi maxfiy ma’lumotlar joy olgan bo’ladi. 
Rejalarning  har  bir  turi  kabi,  biznes-reja  ham,  bo’lim  va  ko’rsatkichlardan 
iborat  bo’ladi.  O’ntagacha  bo’limni  o’z  ichiga  oluvchi  biznes-reja  mazmuni  va 
tuzilishiga ko’ra, eng maqbul hisoblanadi. Mavjud adabiyotlarda quyidagi bo’limlarni 
o’z ichiga oluvchi biznes-rejalar taklif qilinadi: 
1. Tanlangan biznes kontseptsiyasi. 
2. Hozirgi paytdagi holat (maqsad, vazifa va niyatlar). 
3.  Tashkil  qilinayotgan  korxona  va  uning  mahsulot  hamda  xizmatlari 
tavsifnomasi. 
4. Boshqaruv (menedjment). 
5. Bozor tadqiqoti va tahlili. 
6. Marketing harakatlari rejasi. 
7. Ishlab chiqarish rejasi. 
8. Tavakkalchilikni baholash. 
9. Moliyaviy reja. 
10. Biznes-loyihaning samaradorligi. 
Tanlangan 
biznes 
yo’nalishining 
kontseptsiyasini 
tuzishda 
uning 
raqobatbardoshligi  (sifat,  narx,  iste’molchiga  etkazib  berish  shakli,  tayyorlash 
texnologiyasi  va  hokazo);  mablag’larga  bo’lgan  ehtiyojlar;  o’ziga  jalb  qilishning 
asoslanganligi(taklif  qilinayotgan  mahsulotning  boshqa  mahsulotlardan  afzalliklari, 
mahsulot  ishlab  chiqarishning  qaysi  bosqichda  ekanligi  va  hokazo)ga  katta  e’tibor 
qaratish lozim. 
 
63 

---