The economy of enterprise

Uzoq muddatli 
rejalar 
Sotish hajmi 
bashorati 
Ishlab chiqarish 
vositalariga 
ehtiyojlar 
Aylanma 
vositalar(mab-
lag’lar)ning 
moddiy-tovar 
boyliklari 
zahiralariga 
kiritilishi 
Qisqa muddatli 
rejalar 
Sotish hajmi 
bashorati 
Ishlab chiqarish 
quvvati 
Moddiy-tovar 
boyliklari zahiralari 
miqdori 
Ishlab chiqarish 
darajasi  
Joriy rejalar 
Mahsulotlar nomi va 
turlari bo’yicha  
Sotish bashorati 
Zavodning ishlab 
chiqarish quvvati 
Zahiralar darajasi. 
Ishlab chiqarish 
darajasi 
Bandlik darajasi 
Iste’molchi 
buyurtmasi bilan 
ishlash 
Joriy buyurtmalar 
hajmini solishtirish 
Bashorat 
O’tgan yillar uchun 
buyurtmalar hajmi 
Tayyor mahsulot 
zahiralarini 
boshqarish 
Mahsulotni 
taqsimlash 
Yuklash muddati 
bo’yicha 
Harakatlar 
yo’nalishi 
Detallar ro’yxati 
(tasnifi) 
Moddiy tasniflar 
Texnik nazorat uchun 
ma’lumotlar 
Operatsiyalar ketma-
ketligi 
Sozlashga ajratiluvchi 
vaqt 
Operatsiyalarni 
bajarish va 
harakatlanish 
Ishlab chiqarish 
buyurtmalari bilan 
ishlash 
Detal va qismlarga 
ehtiyoj 
Yig’uv detallari va 
qismlari 
Xom ashyo va  
materiallar 
Rejali boshqarish 
Tugallanmagan ishlab 
Kalendar dasturlarini 
muvofiqlashtirish  
Materiallarga bo’lgan 
talab 
Uskunalarga bo’lgan 
talab 
Ishni bajarish bo’yicha 
yo’riqnoma 
Nazorat hujjatlari 
Axborot etkazish 
Foydalangan materiallar 
Foydalangan uskunalar 
Ishlab chiqarish: ishlab 
chiqarishning borishi va 
to’xtab qolishlar 
Mehnat xarajatlari 
Tayyorlangan 
mahsulotlar  
soni, (dona) 
Vaqt, uskunalar va 
stanoklardan foydalanish 
Mahsulot tayyorlash 
ustidan bevosita nazorat 
Tayyorlanayotgan 
mahsulotlar hisobi va 
Режалаштириш корхонани бош=ариш тизими 
сифатида 
И ш л а б   ч и = а р и ш н и   р е ж а л а ш т и р и ш   т у р л а р и  
 
61 

---

Yangi mahsulot 
ishlab chiqarishni 
yo’lga qo’yish 
Realizatsiya 
hajmini baholash 
Ishlab chiqarish 
vositalariga ehtiyoj 
Aylanma 
vositalar(mab-
lag’lar)ning 
moddiy-tovar 
boyliklari 
zahiralariga 
kiritilishi 
Koordinatsiya va 
vaqt muddatini 
tanlash 
majburiyatlar 
Buyurtma qabul 
qilinganini 
tasdiqlash 
Yuklashga sanktsiya 
berish 
Ishlab chiqarishga 
buyurtma berish 
Buyurtma hajmi 
Buyurtmani bajarish 
vaqtini tanlash 
chiqarish 
Tayyor mahsulot 
zahiralari. 
Bosh (asosiy) 
kalendar dasturi 
 
Detallar bo’yicha 
kalendar dasturlar 
 
Asbob-uskunalarni 
ish bilan ta’minlash 
 
yaroqliligi 
Operatsiyalar oralig’ida 
materiallarning detallar 
dastgohiga 
Jismoniy harakatlanish: 
Ko’zda tutilmagan 
to’xtab qolishlarni 
bartaraf etish 
To’xtab qolish va zaif 
joylarni yo’qotish 
To’xtab qolishlarning 
oldini olish 
 
Rejalashtirish  tizimi  maqbul  yo’lga  qo’yilganda  rejada  belgilangan 
ko’rsatkichlarning  raqamlarda  belgilanishi  kiritilgan  mutlaq  kattalik  sifatida  ko’rib 
chiqilishi  lozim.  Rejalarning  bajarilishi  ustidan  nazorat  qilish  ko’p  hollarda  chetga 
og’ishlarga  nisbatan  yuritilib,  ular  tahlil  qilinadi,  chetga  og’ishning  sabablari 
aniqlanadi  hamda  chetga  og’ishlar  salbiy  xarakterli  bo’lsa,  ularga  nisbatan  zaruriy 
choralar  qo’llanadi.  Rejalashtirishda  mohiyatiga  ko’ra,  korxona  oldida  turgan  ishlab 
chiqarish vazifalari va korxonaning iste’molchilar talabiga munosabatiga tavsiflovchi 
buyurtmalar “portfeli”ni shakllantirishga alohida e’tibor qaratiladi.  
 
5.5. Biznes-reja, uning mazmuni va ishlab chiqish tartibi 
 
Tadbirkorlik - korxonalar xo’jalik yuritish faoliyatining uzluksiz qismi bo’lib, 
foyda (daromad) olish va uni ko’paytirishga qaratilgan bo’ladi. Korxonalar hayotida 
u,  boqibeg’amlikka  berilish,  turg’unlik  va  isrofgarchilikni  inkor  qilishni  anglatadi. 
Korxona  rahbari  yoki  mutaxassis  tadbirkorlik  va  tashabbuskorlik  “ruhiga”  ega 
bo’lmasa,  demak,  u  bo’sh  yoki  yomon  xodim,  xizmatda  belgilangan  soatlarni 
o’tkazib  o’tiruvchi  shaxs  hisoblanadi.  Aksincha,  tadbirkorlik  va  tashabbuskorlik 
“ruhiga”  ega  bo’lgan  mutaxassis  yoki  mansabdor  shaxslar  ishlab  chiqarish 
samaradorligini  oshirish  va  rivojlantirish,  mehnat  sifatini  ko’tarish  va  korxonaning 
oladigan daromadlarini ko’paytirish yo’llarini izlab topadilar. 
Tadbirkorlikni  ko’pincha  muayyan  shaxsga  “bog’lab  qo’yadilar”  hamda  bu 
shaxsni  tadbirkor  yoki  biznesmen  deb  ataydilar.  Bundan  tashqari  bir  guruh 
shaxslardan  tashkil  topuvchi  jamoa  tadbirkorligi  ham  mavjud.  Bu  holatni  jamoa 
biznesi yoki jamoa tadbirkorligi deb atash mumkin. 
Agar  yakka  shaxs  individual  tarzda  yoki  kichik  bir  jamoa  vositachilik,  oldi-
sotdi,  maslahat  va  boshqa  xizmatlar  bilan  shug’ullansa,  u  holda  biznes-reja  talab 
qilinmaydi.  Boshqa  hollarda  biznes-reja  yangi  korxona  tashkil  qilish  yoki  biron-bir 
tijorat  loyihasini  amalga  oshirish  uchun  mo’ljallanayotgan  asoslangan  xatti-
harakatlarni  o’z  ichiga  oluvchi  hujjat  hisoblanadi.  Uning  asosiy  vazifasi,  korxonaga