The economy of enterprise

Aylanma  mablag’larni  yuklanish  koeffitsienti  aylanish  koeffitsientiga 
teskari  bo’lgan  qiymatdir.  U  sotilgan  har  1  so’m  mahsulotga  sarflangan  aylanma 
mablag’larni tavsiflaydi hamda quyidagi formula asosida hisoblab topiladi: 
 
K
yu
 = S
a
 : R
m 
 
Bir  marta  aylanish  davomiyligi  kunlarda  o’lchanadi  hamda  shu  davrdagi 
kunlar  sonini  aylanish  koeffitsientiga  nisbati  orqali  quyidagi  formula  asosida 
hisoblanadi: 
T = D : K
a 
Bu erda: 
D - shu davrdagi kunlar soni (360, 90). 
Aylanma  mablag’larning  to’liq  aylanish  muddati  qanchalik  kichik  yoki  bu 
aylanishlar  soni  qanchalik  ko’p  bo’lsa,  aylanma  mablag’lar  shunchalik  kam  talab 
qilinadi va aksincha, aylanma mablag’lar qanchalik tez aylanishda bo’lsa, shunchalik 
samarali ishlatiladi. 
Bugungi  kunda  aylanma  mablag’larda,  ayniqsa,  korxonalarning  moddiy-tovar 
boyliklarida  band  bo’lgan  yirik  miqdordagi  pul  mablag’lari  ularning  to’liq 
saqlanishiga  e’tibor qaratish, ulardan  maqsadlarga  muvofiq  va  samarali  foydalanish, 
shuningdek,  ularning  aylanishini  tezlashtirishni  talab  qiladi.  Korxonalar  oldiga  
qo’yilgan vazifalarni bajarish quyidagilarni amalga oshirishni talab qiladi: 
* 
fan-texnika taraqqiyoti yutuqlarini keng qo’llash; 
* 
ishlab  chiqarishning  barcha  jarayonlarida  ilmiy  jihatdan  asoslangan  norma  va 
normativlar tizimini yaratish; 
* 
korxonalarni  uzoq  muddatli  xo’jalik  aloqalari  yuritishga  o’tkazish  va 
kooperatsiya qilishni rivojlantirish; 
* 
mahsulotlar,  moliyaviy,  moddiy  va  kuch-quvvat  resurslarining  sifat  balansini 
tuzish; 
* 
boshqarish tizimini tashkil etishning va rag’batlantirishning optimal shakllarini 
qo’llash. 
Aylanma  mablag’larning  aylanishini  tezlashtirish  uchun  kurashda  har  bir 
korxona  ularning  ishlab  chiqarish  va  muomalada  bo’lish  muddatini  qisqartirishga 
erishishi  zarur.  Gap  shundaki,  aylanma  mablag’larning  muomala  sohasida  sekin 
harakatlanishi korxonaning bu vositalardan ishlab chiqarishda foydalanishda erishgan 
yutuqlarini  yo’qqa  chiqarishdan  tashqari,  ularning  umumiy  aylanishini  ham 
sekinlashtirishi  mumkin.  Shu  sababli  tayyor  mahsulotni  iste’molchiga  etkazib 
berishni  tezlashtirish  yoki  mahsulotni  realizatsiya  qilish  muddatini  qisqartirish  ham 
aylanma mablag’larning aylanishini tezlashtirishning muhim yo’li hisoblanadi.  
 
101 

---

Aylanma 
mablag’larning 
aylanishini 
tezlashtirish 
samarasi, 
ulardan 
foydalanishni  yaxshilash  tufayli  kamroq  iste’mol  qilinishi  yoki  qisman  ozod 
qilinishida aks etadi. Aylanma mablag’lar mutlaq yoki nisbiy ozod qilinishi mumkin.