The economy of enterprise

* 
ishlab chiqarish zahiralari; 
* 
tugallanmagan  ishlab  chiqarish  va  korxonada  tayyorlangan  yarim  tayyor 
mahsulotlar; 
* 
kelgusi davr xarajatlari. 
Muomala  fondlari  korxonaning  tayyor  mahsulot  zahirasini  yaratish  uchun 
mo’ljallangan  pul  mablag’lari,  shuningdek,  chek  va  veksellar,  aktsiyadorlarning 
qarzlari,  turli  xil  debitorlik  qarzlari,  bank  va  kassalarning  hisob  raqamlaridagi 
mablag’lardan iborat bo’ladi. Muomala fondlari va aylanma ishlab chiqarish fondlari 
majmuasi, korxonaning aylanma mablag’lari(kapitali)ni tashkil qiladi. 
Ishlab  chiqarishda  band  bo’lgan  aylanma  mablag’lar  kattaligini  belgilovchi 
asosiy  omillar 
−  bu,  mahsulot  tayyorlashning  ishlab  chiqarish  tsikli  uzunligi, 
mehnatni  tashkil  qilish,  texnika  va  texnologiyaning  rivojlanish  darajasi,  mehnat 
predmetlari  va  qurollaridan  foydalanish  normalaridir.  Aylanma  mablag’lar  kattaligi, 
shuningdek,  mahsulotlarni  sotish  sharoitlari,  ta’minot  va  mahsulotni  sotish  tizimini 
tashkil qilish darajasi bilan ham bog’liq bo’ladi. 
Yuqorida  keltirilgan  holatlardan  kelib  chiqqan  holda  shuni  aytish  mumkinki, 
aylanma mablag’lardan quyidagi hollarda foydalaniladi: 
−  xom  ashyo,  material,  ehtiyot  qismlar  hamda  ishlab  chiqarishni  tashkil  qilishda 
zarur bo’lgan boshqa mehnat predmetlari; 
−  ishlab  chiqarish  jarayonida  iste’mol  qilinuvchi  elektr  energiyasi,  yoqilg’i  kabi 
resurslar uchun haq to’lash; 
−  korxonani tashkil etish va faoliyat yuritish davrida oylik ish haqi to’lanishi; 
−  soliq va boshqa majburiy to’lovlarni to’lash. 
Bozor  munosabatlari  va  deyarli  barcha  resurslar  taqchilligi  sharoitlarida 
aylanma  mablag’lar,  birinchi  o’rinda  moddiy  resurslardan  ratsional  foydalanish  va 
ularni  shakllantirish  zahiralarini  izlab  topish  har  bir  korxona  oldida  turgan  muhim 
vazifa hisoblanadi. Bunda zahira deganda, moddiy va pul resurslarini yaxshilashning 
yuzaga  kelgan  yoki  yuzaga  kelayotgan,  lekin  hali  foydalanilmagan  (to’liq  yoki 
qisman) imkoniyatlarini tushunish lozim. 
Bu  zahiralar  kelib  chiqishi  va  foydalanilishiga  ko’ra  xalq  xo’jaligiga  va 
tarmoqlarga  tegishli  yoki  tarmoqlararo,  ishlab  chiqarish  ichidagi  (zavod,  tsex  va 
hokazo)  turlariga  bo’linadi.  «Korxona  iqtisodiyoti»da  ichki  ishlab  chiqarish